Семинар ва лабаратория машғулотларидан касб-ҳунар таълими, олий таълим психология фани ўқитувчиларига мўлжалланган услубий қЎлланма

Топшириқ III 
Диққатнинг барқарорлигини Бурдоннинг коррекцион жадвали 
ёрдамида аниқлаш. 
Инструкция. Тажрибанинг номи эълон қилингач, ҳар бир талабага 
илгари тайёрлаб қўйилган Бурдон жадвалидан иккитадан тарқатилади. 
Жадваллардам бириюшг юқори қисми ўнг бурчагага "Синов тажриба", 
иккинчисининг шу жойига эса "Асосий тажриба" деб ёзилган бўлади. 
 
 
Синов тажриба учун 
 
БУРДОН ЖАДВАЛИ 
 
АМКЗ 
ГХБКШЗПЮВРБХПАЕТДЖСГРВ
ХСЮГИКВПДРГМАИТКОБЕМФОИ
ЮШДЗЖВПЕПЧНВСЖУЛХЮРХБЯЗ 
ШИОСВЧЕХТЕСПМНОРЖХШНАЕЧ 
ЮПЖВЛЮФОПВАКЧМКЧЭШАЖКЯ 
ДХИСВПБЮЖРСПВУЮШАТХСГМК
РАТЮДДРГРЛВРГАМКЕТНЗОУ
БХФПЛЖШЯИСЮДЮХВТУЧПЯИХ
СФНПДСРКГ 

---

58 
Талабаларга синов тажриба учун тайёрланган жадвал ва қаламнинг 
кўлга шшниши айтилгач, бажарилиши керак бўлган иш тартиби 
тушунтирилади: 
"Олдингизда ҳарфлар ёзилган қоғоз гурибди. Сизлар бу ҳарфларни 
диққат билан кўздан кечириб, уларнинг ичидан АМКЗ ҳарфларини топиб, 
вертикал чизиклар билан ўчириб чиқасизлар. "Бошланглар" дейилгандан 
сўнг ишга киришасизлар ва "тўхтанглар" деганимизда ишни тўхтатасизлар". 
Талабалар томонидан берилган айрим саволларга жавоб қайтарилгач, 
синов тажриба бошланади. У бир дақиқача давом этади. Кейин асосий 
гажрибага ўтилади.
1. Инструкция такрорланади. Бунда ҳам юқоридагига ўхшаб АМК!5 
харфлари вертикал чизиклар билан ўчирилиши зарурлига таъкидланади.
2. Талабаларга тажрибанинг хар бир дақиқаси ўтгач "Чизиқча кўйинг" деган 
бўйруқ берилади деб огоҳлантирилади.Буйруқ берилган пайтда қайси ҳарфга 
келган бўлсангиз шу ҳарф устига чизиқча қўйишингиз зарур деб уқтирилади.
3. Асосий тажрибадан синов тажрибадан фарқли ўлароқ 8-10 дақиқа давом 
этади. Иккинчи, тўртинчи ва олтинчи дақи қаларда қўшимча қўзғовчи ҳам, 
(масалан қалам билан столга бир маромда уриш орқали ишга солинади. 
Асосий тажриба тугагач, натижа қуйидагича тартибда ишлаб чиқилади: 
1. Асосий тажрибанинг ҳар бир минути бўйича қуйидагича кўрсаткичлар 
ҳисоблаб чиқилади: 
а) ўчирилиши лозим бўлган ҳарфларнинг умумий сони;. 
б) улардан ўчирилмай қолган ёки нотўғри ўчирилган ҳарфларнинг миқдори. 
2. Мазкур кўрсаткичларнинг 1,3,5,7, ва 2,4,6,8, минутлар бўйича жами. 
Диққатнинг биринчи,учинчи, бешинчи ва иккинчи, тўртинчи, олтинчи, 
саккизинчи барқарорлик даражаси хисоблаб чиқилади. Бунинг учун дастлаб 
тўғри ўчирилган ҳарфлар сони айириб ташланади ва ҳар бир минутда кўздан 
кечирилган матндаги ўчирилиши керак бўлган ҳарфларга нисбатан тўғри 
ўчирилган белгилар фоизи (%) ҳисоблаб чиқилади. Натижа (% фоиз 
ҳисобида) диққатнинг қуйидаги барқарорлик нормасига асосланиб 
кўрсатилиши мумкин. 
Энг яхши кўрсаткич 
-81-100 
Яхши кўрсаткич
- 61 - 81 
УЎртача кўрсаткич 
- 41 - 61 
Паст кўрсатккич 
- 21-40 
Диққатнинг барқарорлигини аниқлашда синалувчига қўшимча 
қўзғовчи орқали таъсир кўрсатилган иккинчи, тўртинчи, олтинчи, 
саккизинчи минутлардаги кўрсаткич, айниқса, характерли ҳисобланади. 
(Тажриба “Практикум по психологии” Ленинград, 1970, китобидан олинади). 
 
Топшириқ 4. 
Диққатнинг кўчиши.Диққатнинг кўчиш хусусиятини қора-қизил 
ранглар ёрдамида текшириш.

ЗАРУР МАТЕРИАЛ: Қора қизил жадвал 

---

59 
Қора ранг (Сатрдаги 1дан 25 гача ва қизил ранг сатрдаги 1дан 24 гача) 
бўлган рақамлар логик эсда олиб қола олинмайдиган қилиб, тасодифий 
комбинацияларга бўлинган. 
Тажрибанинг бориши: Синалувчига дастлаб (1-серия) сонлар миқдори 
ортиб борувчи қора тус сатрдаги 1 дан 25 гача бўлган рақамларни кўрсатиш 
таклиф қилинади. Бунга қанча вақт кетганлиги секундомер ёрдамида 
аниқланади ва синалувчининг берган жавоби баённомага ёзиб борилади. 
Кейин (2ғсерия) синалувчи сонлар миқдори камайиб борувчи қизил ранг 
сатрдаги 1 дан 24 гача бўлган рақамларни ўқийди. Ва, ниҳоят, синалувчига 
(3-серия) қора тус сатрда сонлар миқдорининг ортиб, қизил ранг сатрда эса 
камайиб боришини навбатма-навбат кўрсатиш таклиф қилинади. Баённома 
ёзиб борувчи иш характери ва унга кетган вақтни ҳамда йўл қўйилган баъзи 
хатоларни ҳисобга олиб боради. 
Топшириқ натижаларини ишлаб чиқиш. Баённома ёзиб борувчининг 
ёзуви асосида учала серия топшириқни бажаришга кетган вақт ва йўл 
қўйилган хатолар қуйидаги жадвалга ёзилади. 
Кўрсаткичлар 
I -серия 
2-серия 
Биринчи - иккинчи 
серия 
3-серия 
Вақт 
Хатолар 
3-серияда, гарчи 1 ва 2-сериядаги фашшят турлари айнан бажарилган 
бўлса-да, бунда сарфланган вақт дастлабки вақт микдорига тенг эмас. Ҳар 
икки вақт микдори орасадаги фарқ синалувчи диққатининг бир фаолият 
туридан иккинчисига кўчиши учун кетган вақтни кўрсатади.