Семинар ва лабаратория машғулотларидан касб-ҳунар таълими, олий таълим психология фани ўқитувчиларига мўлжалланган услубий қЎлланма

II мавзу: "Ирода". 
I. Топшириқ. 
Инсоннинг қуйидаги (иродавий, импульсив, автоматик) хатти-ҳаракат-
лари қайси ҳаракат турига киради? 
А. Улуғ Ватан уруши йиллари эди. Фронт майдонларидан бирида жанг-
чиларимиз қирувчи самолётимизни ерга мажбурий қўнганлишни кўриб 
колиб, унинг ёнига чопиб бордилар. Қарасалар экипаж аъзолари қимир этмай 
ётарди. Қонга беланган учувчи штурвални ушлаган холда ўтирарди. Унинг 
оёғи тор-моэни босган бўйича қолган. Кўриниб турибдики, учувчи агар 
самолёт қўнаётган вақтда ҳатоликка йўл қуйилса, ёнғин бўлишини ҳисобга 
олиб. моторни ўчириб тўхтатиш мақсадида яраланган чап қўлини охирги 
марта моторни ўчирадиган тугмага урган. Орадан бир қанча вақт ўтгач, у 
медпунктда ўзига келиб, гирих бўлган тишлари орасидан: "Топшириқ 
бажарилди... Экипажнинг аҳволи қандай? Самолет бутунми?" - деганича яна 
хушидан кетган. Б. Ўтказилган бир неча тадқиқотларнинг кўрсатишича, агар 
бир вақтда ҳам чироқ ёқиб, ҳам синалувчининг кўлига электр қўзғовчи билан 
таъсир килинса ва бу нарса бир неча марта такрорланса, у кейинчалик электр 
қўзғовчи бўлмаса ҳам, чироқ ёқилиши билан кўлини торта бошлайди. 
 
 
 

---

39 
ЎТИЛГАН МАВЗУ БЎЙИЧА ТАЛАБАЛАРНИНГ БИЛИМЛАРИНИ ТЕСТ 
ЁРДАМИДА ТЕКШИРИШ. 
1. Мотивация нима? 
а) шахс фаоллитминг манбаи; 
б) эҳтиёжларни қондиришга мойиллик; 
в) мотивларнинг қоида, далил ва қонуниятлар билан асосланиши; 
г) одамнинг хулқ-атворига қараб хатти-ҳаракатларни таҳлил қилиш. 
2. 
Мотив бу - 
а) эҳтиёжларни қондириш билан боғлиқ бўлган фаолиятга мойиллик; 
б) эҳтиёжларнинг ҳиссий намоён бўлиши; 
в) шахс фаолиятининг махсус тури; 
г) истаклар асосида ифодаланган эҳтиёжлар тизими. 
3. 
Эмоция бу - 
а) онгимизнинг маълум нарса ва ҳодисаларга йўналиши; 
б) ёкимли ва ёкимсиз туйғуларининг намоён бўлиши; 
в) дўстлик, ўртоқлик, уятчанлик, севги хисси; 
г) шахснинг ижтимоий акс эттирувчи ички ва ташқи кечинмалари. 
4 
Ҳиссиёт бу -; 
а) инсон психикасининг ўзига хослиги; 
б) нарса ва ҳодисаларга бўлган муносабатимиз ва улардан ҳосил бўладиган 
кечинмаларнинг онгда акс этиши; 
в) нарса ва ҳодисаларни, кечирилган туйғу ва ҳисларни эсда қолдириш, 
эсга туширишдан иборат психик жараён; 
г) кишининг яшаш шароити, таълим-тарбияси ва атрофидагиларга бўлган 
муносабатида намоён бўладиган иидивидуал хусусияти. 
5. Эмоционал ҳолатларга нималар киради? 
а) гуманизм, қизиқувчанлик, ранжиш, уялиш; 
б) ҳиссий тон, канфият, эҳтирос, рухланиш, аффект, жиддийлик; 
в) ҳайрон қолиш, шубҳаланиш, ишонч, таажжубланиш; 
г) ҳамкорлик, дўстлик, ўртоқлик, севги. 
6. 
Олий ҳисларни аниқланг? 
а) кайфият, хайрон қолиш, руҳланиш; 
б) ахлоқий, ақлий, эстетик, праксик; 
в) эҳтирос, эътиқод, дунёкараш; 
г) хиссий тон, аффект, эмоция. 
7. 
Ирода таърифини аниқланг - 
а) нарса ва ҳодисаларнинг айрим хусусиятларини онгда акс эттириш; 
б) мақсадга эришишда қийинчиликларни, тўсиқларни енгиш билан боғлиқ 
бўлган ихтиёрий, онгли ҳаракат; 

---

40 
в) 
нарса ва ҳодисалар ўртасидага муносабатларнинг умумлашган ҳолда 
акс этиши; 
г) 
кишининг маълум бир фаолиятни бажара олишга бўлган лаёқати. 
8. Иродавий жараённинг энг муҳим хусусиятини аникланг - 
а) 
ташаббускор бўлиш; 
б) 
кучли иродага эга бўлиш; 
в) ўз-ўзини тута билиш ва мустақиллик; 
г) белгиланган қарорни ижро этиш. 
9. 
Ирода сифатларини аниқланг - 
а) ҳамкорлик, самимийлик, одиллик; 
б) инсонпарварлик, гуманизм; 
в) ўз-ўзини туга билиш, мустақиллик, матонатлилик; 
г) дўстлик, ўртоклик, мухаббат ва севги. 
10. Аҳлокий ҳисларга нималар киради? 
а) ҳайрон қшшш, ишонч, иккиланиш; 
6) 
бурч, виждон, виждоний бурч, масъулиятни ҳис қилиш; 
в) эҳтирос, аффект, кайфият, эмоция; 
г) 
таажжубладиш, иккиланиш, рухланиш.