Семинар учун топшириқлар

Monarxiya - bu hokimiyat shakli bo'lib, unda to'liq suverenitet bir shaxsga, monarx deb ataladigan davlat boshlig'iga, u o'lim yoki iste'foga qadar o'z mavqeini egallaydi. Odatda monarxlar meros meros huquqi orqali o'z mavqelarini saqlab qolishadi (masalan, ular avvalgi monarxning o'g'li yoki qizi bilan bog'lanishgan), garchi monarxlar saylanganidan keyin o'z mavqeini egallab turgan bo'lsa: papa hokimiyati ba'zan saylanadigan monarxiya deb ataladi.

Federatsiya (soʻnggi lot. foederatio — birlashma, uyushma) — 1) davlat tuzilishi shakli; yuridik jihatdan muayyan siyosiy mustaqilligi boʻlgan davlat tuzilmalaridan tashkil topgan murakkab (uyushma) davlat. Federativ davlatni tashkil etuvchi davlat tuzilmalari (shtatlar, oʻlka, kontonlar) F. subʼyektlari hisoblanadi va oʻz maʼmuriyhududiy boʻlinishlari boʻladi. F.da yagona konstitutsiya, yagona ittifoq (federal) davlat hokimiyati organlari boʻladi, yagona fuqarolik, pul birligi va shahrik. amal qiladi. Unitar davlatdan farqli ravishda F. hokimiyat oliy organlarining 2 tizimiga — federal organlar va F. aʼzolarining tegishli organlariga ega boʻladi. Federal organlar mamlakatning hamma qududida oʻz vakolat va vazifalarini amalga oshiradi. F.ni tashkil etuvchi davlat tuzilmalari tom maʼnoda davlat hisoblanmaydi. Ular suverenitetga, ittifokdan bir tomonlama chiqish huquqiga ega boʻlmaydi, yuridik jihatdan xalqaro munosabatlarda qatnashish xuquqidan mahrum. Ittifoq konstitutsiya™ yoki qonunlari buzilgan taqdirda markaziy hokimiyat F. subʼyektiga nisbatan majburlash choralarini koʻrish huquqiga ega. F.ning eng zarur belgilaridan biri — federal parlamentning 2 palatali tuzilmasidir. Odatda, F. aʼzolarining oʻz mustaqil konstitutsiyasi boʻladi. Milliy (til) omilning ahamiyatiga qarab F. tuzilishini belgilashda hududiy asosdagi F. (AQSH, Avstraliya, Avstriya, GFR, Argentina, Venesuela, Braziliya, Meksika), milliy asosdagi F. (Hindiston, Belgiya, Nigeriya, Pokiston) va aralash milliyqududiy asosdagi F. (Rossiya Federatsiyasi, Shveysariya, Kanada) farklanadi. Konstitutsiyaviy huquq nazariyasida, shuningdek, baʼzan konstitutsiyaviy F. (AQSH, Kanada, Braziliya), konstitutsiyaviyshartnomaviy F. (Rossiya Federatsiyasi) va shartnomaviy F. (Shveysariya, Birlashgan Tanzaniya Respublikasi, BAA), markazlashgan (mas, Hindiston, bu yerda bitta shtatdan boshka shtatlar oʻz konstitutsiyasi va fukaroligiga ega emas) va markazlashmagan F. (AQSH, GFR, Shveysariya) oʻrtasidagi farq koʻrsatib oʻtiladi.

Fuqarolar soni va hudud ko‘lami muayyan chegaraga yetganda mamlakat hududini okruglar, viloyatlar, o‘lkalar, shtatlar, kantonlar, guberniyalar, tuman singari hududlarga bo‘lish hamda shu hududiy tuzilmalarda hokimiyatning mahalliy (hududiy) organlarini tuzish zarurati tug‘iladi. Har qanday davlat muayyan hududda joylashgan. Uning fuqarolari ham huddi shu hududda istiqomat qilishadi. O‘zining ijtimoiy funksiyalarini bajarish – fuqarolarning iqtisodiy turmushi va himoyasini tashkil etish, sug‘urta zahiralarini yaratish va hokazolar uchun davlat turli xil faoliyatni amalga oshiradi. Ammo aholining soni ancha ko‘p, hududiy o‘lchami katta bo‘lgan sharoitlarda bir markazdan turib bu faoliyatni amalga oshirish qariyb uddalab bo‘lmaydigan vazifadir.

Shu tariqa hokimiyat va boshqaruvning markaziy hamda mahalliy organlari o‘rtasida vakolatlarni bo‘lish ehtiyoji ham paydo bo‘ladi. Bu davlat (hududiy) tuzilishi zaruratini keltirib chiqaradigan birinchi sababdir.