Семинар учун топшириқлар

Dualistik monarxiya - (lotincha: Dualis — dvoystvennыy) - monarx hokimiyati konstitutsiya bilan cheklanuvchi monarxiya, lekin shunga qaramasdan monarx oʻzining hokimiyat uchun keng vakolatlarini saqlab qoladi.

Parlamentar monarxiya - monarx vakolatlari oʻta cheklangan, hukumat va hukumat organlari monarx oldida emas, parlament oldida javob beradi.

Teokratik monarxiya - siyosiy hokimiyat diniy rahbar qoʻlida boʻlgan monarxiya.

Monarxiya yoki qabila shohlik sifatida tanilgan ijtimoiy ierarxik o'xshash shakli oldin bo'lishi uchun o'yladim etiladi.  Monarxiya davlatlarni tashkil ega sifatida belgilangan, Mesopotamiya kabi sivilizatsiyalar kabi, qadimgi Misr va Indus vodiysi Madaniyat. dunyoning ba'zi joylarida chiefdoms monarxiyaga aylandi. eng qadimgi qayd va dalolat monarxiya ba'zi  Narmeredi, qadimgi Misr Fir'avn. 3100 milodiy, va Enmebaragesi, Kish c Shumer shohi.

Dastlabki yozuvlardan monarxlar bevosita irsiy bo'lishi mumkin, boshqalari esa ma'qul a'zolar orasidan saylangan. Misr bilan, Mesopotamiya, Sudanic,^[3] rekonstruksiya proton-Hind-Yevropa din, va boshqalar, monarx bevosita qurbonlik bog'liq sakral vazifalarni bo'lib va ba'zan ilohiy nasabnomasi ega bilan aniqlandi, ehtimol shohlar ilohiy huquqi tushunchasini barpo.

Polybius monarxiyani boshqaruvning uchta "yaxshi" asosiy shakllaridan biri sifatida aniqladi (monarxiya, aristokratiyava demokratiya), hukumatning uchta "yomon" asosiy shakliga (zulm, oligarxiyava ochlokratiya) qarshi chiqdi. Klassik antik davrda monarx ko'pincha "shoh" yoki "hukmdor" (archon, basileus, rex, tyrannosva boshqalarni tarjima qilish.) yoki "qirolicha" (basilinna) sifatida. Polibiy dastlab monarxiyani tushungan respublikalarning tarkibiy qismi sifatida, lekin antik monarxiya respublika shakllari bilan farq qilgan, ijroiya hokimiyat erkin fuqarolar va ularning majlislari tomonidan wielded qaerda. 4-asr AVV Hind matn Arthasastra monarxizm axloq qo'ydi.^[4] antik davrda ba'zi monarxiyalar Rimda (Rim Respublikasi, 509 milodiy), Afina (Afina demokratiyasi, 500 milodiy) kabi majlislar foydasiga bekor qilingan.

1648-yilda monarxiya va respublikalar xaritasi

Tomonidan 17-asrda, milliy edi shubha ostiga tomonidan rivojlanayotgan parliamentarism masalan orqali mintaqaviy o'zini o'zi boshqarish organlari (kabi Islandiya Hamdo'stlik, Shveytsariya Landsgemeinde va keyinchalik Tagsatzung, va Yuqori O'rta asr kommunal harakati bilan bog'liq yuksalishi o'rta asr shahar imtiyozlar) va zamonaviy anti-monarchism masalan, vaqtinchalik overthrow hamda ingliz radiosi tomonidan Parlament Angliya bilan 1649, bu Amerika Inqilobi tomonidan 1776 va frantsuz Inqilobi hamda 1789. Ushbu tendentsiyaning ko'plab raqiblaridan biri Elizabeth Dawbarnedi. Klara Nevill va Louisa Mills o'rtasidagi muloqot, sadoqat haqida (1794) "silly Louisa xususiyatlari, kim ozodlikni lol, Tom Paine va AQSh, [kim] monarxiya Xudoning tasdiqlash haqida Clara tomonidan ma'ruza" va ta'siri ayollar erkaklarga ko'rsatishi mumkin. O'shandan beri monarxiyani bekor qilish yoki mos ravishda respublikalar respublikachilik deb ataldi, monarxiya targ'iboti esa monarxizm deb ataladi. Bunday respublikalar monarxiyaga qarshi va muqobil boshqaruv shakliga aylangan, ba'zi davlat umrbod yoki hatto irsiy rahbarlari orqali buzilishi ko'rgan qaramay.

Yarim konstitutsiyaviy monarxiya-monarx demokratik Konstitutsiyaga ko'ra hukmronlik qiladigan, ammo hali ham katta vakolatlarni saqlab qoladigan monarxiya. Lixtenshteyn knyazligi va Monako knyazligi Yevropa yarim konstitutsiyaviy monarxiyasi hisoblanadi. Masalan, 2003 yilgi Konstitutsiya referendumi Lixtenshteyn knyaziga Landtag har qanday qonunga veto qo'yish kuchini berdi (parlament) taklif qiladi, Landtag esa Knyaz topshirishga urinayotgan har qanday qonunga veto qo'yishi mumkin. Shahzoda har qanday saylovchi a'zo yoki hukumat xodimini tayinlashi yoki ishdan bo'shatishi mumkin. Biroq, u mutlaq monarx emas, chunki xalq referendumni monarxning hukmronligini tugatish uchun chaqirishi mumkin. Irsiy Shahzoda Alois 2011 yilda abort qonuniylashtirish uchun referendum veto tahdid qachon, Shahzoda 30 yil davomida har qanday qonun veto emas edi, chunki u bir ajablanib bo'ldi. Monako shahzodasi oddiy vakolatlarga ega; u har qanday saylovchi a'zoni yoki hukumat xodimini o'z lavozimiga tayinlay olmaydi yoki lavozimidan ozod qila olmaydi, lekin u davlat, hukumat kengashi va sudyalar vazirini saylashi mumkin. Monako shahzodasi Albert II ham, Lixtenshteyn shahzodasi Xans-Adam IIham kichik davlatlari ichida nazariy jihatdan juda kuchli, lekin ular Islom monarxlariga nisbatan juda cheklangan kuchga ega (pastroqqa qarang). Ular, shuningdek, er katta traktlar o'z va ko'plab kompaniyalar aksiyadorlar bor.


Yevropa Ittifoqini boshqarishda Yevropa Kengashi muhim ahamiyatga ega. Evropa kengashining a’zolari davlat, hukumat rahbarlari, Yevropa Komissiyasi raisidan tarkib topgan. Evropa kengashi yarim yilda bir marta o‘tkazilib turiladigan sessiyaga yig‘lib turadi. Ushbu sessiyalarda eng muhim ijtimoiy iqtisodiy va siyosiy xarakterdagi qarorlar qabul qilinadi.YeIning Oliy qonun chiqaruvchi organi Yevropa parlamenti hisoblanadi. U 650ga yaqin deputatlardan tashkil topgan. Bu deputatlar umumiy saylovlarda 5 yil muddatga a’zo mamlakatlar aholisi soniga qarab saylanadi (eng ko‘p deputat GFRdan saylanadi - 99 ta). Yevropa parlamenti o‘zining umumiy majlislarini oyda bir marta bir hafta davomida Fransiyaning Strasburg shahrida o‘tkazadi. Parlamentning muhim huquqi - YeI budjetini tasdiqlashdir.Yevropa Ittifoqi kengashi a’zo davlatlarning hukumat vazirlaridan tashkil topgan. Bu tashkilotning qarorlari ko‘pchilik ovoz bilan qabul qilinadi, bu esa mamlakatlarga ma’lum bir kvotalar berishni talab qiladi. Masalan, Germaniya, Italiya va Buyuk Britaniya har biri 10 tadan, Avstriya va Shvetsiya 4 tadan, Daniya, Irlandiya va Fransiya 3 tadan, Luksemburg 2 ta ovozga ega. Vazirlar tarkibi majlis mavzusiga qarab o‘zgarib turishi ham mumkin. Kengash o‘z faoliyatida doimiy vakillar qo‘mitasiga tayanadi. Bu qo‘mita YeIda akkreditatsiyadan o‘tgan 27 ta elchidan tashkil topgan. Yevropa Ittifoqida Yevropa komissiyasi oliy ijrochi organ bo‘lib, doimiy ravishda faoliyat yuritadi. Yirik davlatlar komissiyada ikkitadan, kichik davlatlar esa bittadan ovozga ega. Barcha qarorlar ko‘pchilik ovoz bilan qabul qilinadi. YeI tuzilmasining ahamiyatga ega bo‘lgan yana bir tashkiloti bo‘lib Yevropa sudi hisoblanadi. Sud a’zo - davlatlarning umumiy roziligiga ko‘ra olti yilga saylanuvchi sudya va prokurordan tarkib topgan. Sud ittifoqning a’zolari, YeIning alohida institutlari o‘rtasidagi bahslarni hal etishda qatnashadi. YeIning ijtimoiy - iqtisodiy va siyosiy qo‘mitasi integratsion jarayonlarning YeIda rivojlanishida o‘ziga xos ahamiyat kasb etmoqda. Ushbu qo‘mita maslahat beruvchi organ bo‘lib, u ijtimoiy - iqtisodiy va siyosiy faoliyatning turli sohalarining vakillaridan iborat bo‘lgan 222 ta a’zosini birlashtirgan. Qo‘mita tarkibida uchta guruh (ish beruvchilar, ishchilar va boshqa ijtimoiy qatlamlar – fermerlar, iste’molchilar va boshqalar) faoliyat ko‘rsatadi. Bu tuzilma mavqei jihatidan yuqorida ko‘rsatib o‘tilgan organlarga tenglasha olmasada, YeI Kengashi va Yevropa komissiyasi ijtimoiy - iqtisodiy va siyosiy sohadagi qarorlar chiqarishidan oldin qo‘mita bilan maslahatlashadi. Yevropa Ittifoqining tashkiliy-institutsional tuzilmasida 1975 yilda YeIning barcha daromad va xarajatlarini tekshirish maqsadida tashkil etilgan auditorlar palatasi (Hisob palatasi), Valyuta ittifoqining yangi institutlari bo‘lgan Markaziy banklarning Yevropa tizimi (MBET), Yevropa markaziy banki (YeMB), Iqtisodiy va moliyaviy kengash (IMK) kabilar ham muhim o‘ringa ega.Ittifoqi rivojlanishining eng asosiy muammolaridan biri bu tashkilotning bundan keyingi kengayishi deb qayd etish lozim. Yuqorida aytib o‘tganimizdek, YeI tarkibiga kirmoqchi bo‘lgan davlatlar soni yildan – yilga ortib bormoqda. Biroq, ushbu davlatlarning YeI tarkibiga kirishiga asosiy to‘siq bo‘lib turgan muammolardan biri milliy xo‘jaliklarning nisbatan past darajada rivojlanganligi va bozor iqtisodiyotiga o‘tish jarayonlarining to‘liq yakunlanmaganligi bo‘lsa, ikkinchidan, Yevropa parlamenti vakolatlarini kengaytirish va YeI Kengashi nufuzini asta-sekinlik bilan cheklash alomatlari kuzatilayotganligidir.