Семинар материаллари Ўзбек миллатининг шаклланиш жараёни ва ўзбек атамасининг умуммиллат этнонимига айланиши

Қисқа хулоса. Шундай қилиб, ўзбек номи дастлаб, XIII асрнинг охири – XIV асрнинг биринчи ярмида кўчманчи туркий қабила ва элатларнинг сиёсий уюшмаси, аслзода бекларнинг ҳарбийлашган жасур ўғлонлари; эркин, озод ва ўзига бек суворий ҳарбий жанговор гуруҳлари бўлиб, XV асрда улар бутун бир эл номига айланиб, ўзбеклар деб аталди. Улар таъсир доирасидаги юртлар тарихий манбаларда “ўзбеклар эли”, “ўзбеклар мамлакати” деб тилга олинди. Ана шу Дашти Қипчоқ ўзбекларининг 92 бовли кўчманчилар уруғи Шайбонийхон етакчилигида XVI аср бошларида Мовароуннаҳр ва унга туташ ҳудудларга кириб келди. Шундан бошлаб, Ўрта Осиёда “ўзбек” номи пайдо бўлди. Ўзбек номи билан бу заминга кириб келган кўчманчи қабилалар XVIII асрда ҳозирги Ўзбекистон ва унга туташ ўлкаларда уч ўзбек хонликларини (Бухоро, Хива, Қўқон) ташкил этишиб, гарчи уларнинг ўтроқ аҳолиси ўзларини “сарт”, ярим ўтроқ ва ярим кўчманчи аҳолиси қабилавий номлари билан аташда давом этсаларда, хонликлар ўзбек хонликлари бўлгани боис, уларнинг аҳолиси ўзбек элининг фуқаролари сифатида ўзбек номини Ўрта Осиёда (Тарихий Туркистонда) элат, умумхалқ номига айланишида биринчи қадамларни бошлаб берди.
1924 йилги миллий давлат чегаралаш сиёсати амалга ошгач, ўзбек номи янги ташкил этилган Ўзбекистон ССРнинг халқи номига айланиб, шундан бошлаб “ўзбек” атамаси этник номга айланди. Унинг этник мазмун ва маъно касб этдириш Ўзбекистон КП ва Ўзбекистон республика ҳукуматига, улар қўл остида фаолият олиб борган барча илмий ва ижодий, маҳаллий ҳокимият ва идоралар вазифасига айланди. Шундай қилиб, янги ташкил топган давлат Ўзбекистон, унинг фуқаролари ўзбек халқи номи билан тарих саҳнасида ўз ўрнини топди. Ўзбек сўзининг миллат этник асосига айланиши эса, ўзбек атамасининг умуммиллат этноними бўлиб шаклланганлигидан далолат берар эди.

1 Каримов И.А.Ватан саждагоҳ каби муқаддасдир. Том, III, 1996, 80 бет.

2 Ўзбекистоннинг янги тарихи. Т.: 2000, 2 китоб, 264-266 бетлар.

3 Узбекистон в годы Великой Отечественной войны. Т.: 1966, стр.23.

4 Ўзбекистоннинг янги тарихи, 2-китоб, 470 бет.

5 Ўзбекистоннинг янги тарихи, 2-китоб, 471 бет.

6 Вклад трудящихся Узбекистана в победу в Великой Отечественной войне.Т.: 1965, стр 193.

7 Ўзбекистоннинг янги тарихи..2-жилд, 477 бет.

8 Шониёзов К. Ўзбек халқининг шаклланиш жараёни, Т.: 2001, 74-102 бетлар.

9 Шониёзов К. Ўзбек халқининг шаклланиш жараёни, Т.: 2001, 77-бет.