Sеminаr mаshg’ulоtlаrining tа’lim tехnоlоgiyasi jаmlаngаn

bo’yicha natijalar bahosi: 
5 ball  -  «a’lo» 
4 ball  -  «yaxshi» 
3 ball  -  «qoniqarli» 
 2 ball  -  «qoniqarsiz» 
3- ilova 
1 reja 
 Mehnat    qurollarini    yasashda    bronzadan    foydalanish    ibtidoiy    jamoa    xo’jaligida    buyuk  
o’zgarishlarga    olib    keldi.    Bu    insoniyatning    iqtisodiy    hayotigagina    emas,    balki    siyosiy,  
iqtisodiy,  ma’naviy  hayotida  ham  tub  o’zgarishlar  yasadi. 
O’rta    Osiyoning    janubiy    hududlarida.    dehqonchilik    madaniyati    ravnaq    topib,    ilk  
shahar  madaniyati  tarkib  topdi.  O’zbekistonning  janubiy—sharqiy  va  markaziy  hududlarida,  
ya’ni    Farg’ona,    Toshkent,  Qarshi    hududlarida    o’troq    dehqonchilik    madaniyati,    ilk    shahar  
madaniyati    izlari    so’nggi    bronza    bosqichiga    kelganda    vujudga    keldi.    Ilk    va    o’rta  
bosqichlarida    bu    hududlarda    ko’chmanchi    chorvadorlar    madaniyati,    ya’ni    dasht  qabilalari  
madaniyati–Tozabog’yob madaniyati  izlarini  ko’ramiz. O’zbekistonning  shimoliy  hududlarida  
cho’l    va    dasht    chorvachilik   xo’jaligi    yetakchi    o’rinni    egallagan.    Zarafshon,    Sirdaryo    va  
Amudaryo    etaklarida    so’nggi    bronza    davrida    chorvador    qabilalar    o’troqlashib,    sug’orma  
dehqonchilik  bilan  shug’ullanadilar  va  uning  bazasida  qishloqlarni  tashkil  etadilar   

---

 
43 
2 reja 
Bronza  davri    xo’jaligining    eng    katta    yutug’i    bu    dehqonchilik    madaniyatining    keng  
yoyilishi    va   uning   chorvachilikdan    ajralib    chiqishidir.   Bu    jarayon   fanda    birinchi    ijtimoiy  
mehnat  taqsimoti  deb  nomlanib,  miloddan  avvalgi   IIming   yillikning  2  chi   yarmida  sodir  
bo’lgan.  Ijtimoiy  mehnat  taqsimoti  birinchi  navbatda  tabiiy  sharoit  muhitidan  kelib  chiqib  
ixtisoslashdi,    ya’ni    cho’l    va    dasht    zonalarida    chorvachilar,    dehqonchilik    uchun    qulay  
bo’lgan    janubiy-sharqiy,    markaziy    hududlar    va    daryo    bo’yida    dehqonchilik    madaniyati  
yetakchi    o’rinni    egalladi.    Ikkinchidan    bronza    davrida    qo’lga    kiritilgan    yutuqlar,    ishlab  
chiqaruvchi    kuchlarni    rivojlantirdi,    natijada    dehqonchilik    yoki    chorvachilikni    rivojlantirish  
uchun    alohida    keng    hududlar    va    ma’sul    odamlar    zarur    bo’lib    qoldi.    Dehqonchilikdan  
chorvachilikning  alohida  soha  bo’lib  ajralib  chiqishi  qonuniy  zaruriyat  edi. 
Bronza    davri    yutuqlarini    quyidagilar    qilib    ko’rsatishimiz    mumkin:    bronzadan    yasalgan  
qurollar    mehnat    unumdorligini    oshirdi,    sug’orma    dehqonchilik    asosida    doimiy    qishloqlar  
ko’paydi,    yangi    yerlar    o’zlashtirildi,    hunarmandchilikning    yangi    sohalari—metallurgiya,  
zargarlik  rivojlandi,  kulolchilikda  charxdan  foydalanishga  o’tildi,  uy-joy  qurilishida  g’ishtdan  
foydalanildi,    mustahkam    mudofaa      devorlari    shaklandi.    Ot    eshakdan    transport    sifatida  
foydalanildi,  g’ildirakli    aravalar    kashf  etildi,    jamiyat    hayotida    monogam    oila    tarkib    topib,  
hayotda  otalar  yetakchi  bo’la  boshladilar,  patriarxat  davri  boshlanib,  urug’  jamoasi  yemirila  
boshladi    va    ilk    davlatchilik    elementlari    shakllandi.    Qo’shni    mamlakatlar,    ayniqsa  
chorvadorlar  bilan  dehqonlar  o’rtasida  tovar  ayirboshlash  jonlandi.   
3 reja 
  O’zbekistonning    janubiy    hududlarida,    ya’ni    Surxondaryo    viloyati    hududlarida    ilk    bronza  
davridayoq    qadimgi    dehqonchilik    madaniyati    shakllangan.    U    Sopollitepa    va    Jarqo’ton  
yodgorliklari  asosida  o’rganilgan. 
 
Sopollitepa    manzilgohi      Surxondaryo    viloyatidagi    SHerobod    cho’lida    Amudaryodan  
2,5-3  km  sharqda  Ko’ngitong  daralaridan  biri  bo’lgan  Qaynarbuloq  asosida  vujudga  kelgan  
Ulanbuloqsoyning    yoqasida    joylashgan.    U    Termiz   shahridan    70    km    shimoliy—g’arbdadir.  
Bu  manzilgoh   SHerobod  cho’lini  o’zlashtirish  jarayonida,  1968   yilda     topilgan.  1969—
1974    yillarda    uni    A.Asqarov    o’rgangan.    Surxondaryo  xududidan    20    dan    ortiq    yodgorlik  
topilgan. 
 
Bugungi  kunda  Sopollitepa  madaniyatining  rivojlanishi  5  ta  bosqichga  bo’linadi; 
           1.Sopolli davri—miloddan  avvalgi  2150—1900  yillar; 
           2.Jarqo’ton davri—miloddan  avvalgi  1900—1600  yillar; 
          3.Ko’zali davri—miloddan  avvalgi  1600—1500  yillar; 
    4.Mo’lali davri—miloddan  avvalgi  1500—1400  yillar; 
    5.Bo’ston davri—miloddan  avvalgi  1400—1300  yillar;