Seminar mashg’ulotlari 1-mavzu. Falsafa fanining predmeti, mazmuni va jamiyatdagi roli Muhokama uchun savollar


Substansiya tushunchasining mohiyati



Download 15,64 Mb.
Pdf ko'rish
bet169/452
Sana31.05.2023
Hajmi15,64 Mb.
#946810
1   ...   165   166   167   168   169   170   171   172   ...   452
Bog'liq
Seminar mashg’ulotlari 1-mavzu. Falsafa fanining predmeti, mazmu

4. Substansiya tushunchasining mohiyati. 
Falsafa tarixida o‘zining mavjudligi uchun o‘zidan 
boshqa hech narsaga muhtoj bo‘lmagan birinchi asosni ifodalash uchun «substansiya» (lot. 
«substantia» – «mohiyat», «asos») kategoriyasi qo‘llaniladi. 
Ilk falsafiy yo‘nalishlarning vakillari 
barcha narsalar asosini tashkil etuvchi moddani birinchi asos sifatida tushunganlar. Odatda, bunday 
asos sifatida o‘sha davrda umumiy e’tirof etilgan birinchi stixiyalar: er,suv, havo, olov yoki fikriy 
konstruksiyalar, «birinchi g‘ishtlar» – apeyron, atomlar qaralgan. «Avesto»da birlamchi substansiya 
olov deb atalgan. Keyinchalik
 
substansiya kategoriyasi o‘zgarmas, nisbatan barqaror va hech narsa 
bilan bog‘liq
 
bo‘lmagan holda mavjud o‘ta keng asosga aylandi. Inson idrok etadigan dunyoning
 
butun rang-barangligi va o‘zgaruvchanligi substansiya bilan bog‘lana boshladi.Bunday asoslar 
sifatida falsafada asosan materiya, Xudo, ong, g‘oya, flogiston,
 
efir va shu kabilar amal qilgan.
 
Substansiya g‘oyasidan turli falsafiy ta’limotlar dunyoning birligi va uning kelib chiqishi haqidagi 
masalaga o‘zlari qanday javob berishiga qarab har xil foydalanadilar.
 
Monizm 
(yunon. «monos» – «bitta», «yagona») dunyoning narsalar va hodisalar rang-barangligi 
bir substansiyadan iborat degan ta’limot
. Dunyoning kelib
 
chiqishi va mohiyati haqidagi hozirgi 
ilmiy tasavvurlar, shuningdek, birinchi
 
asos muammosiga nisbatan falsafa tarixidagi eng salmoqli 
yondashuvlar kurashi
 
nuqtai nazaridan substansiya tabiatini tushunishga nisbatan ancha keng 
tarqalgan
 
ikki yondashuv – materialis tik va idealistik monizmni qayd etish lozim.
 
Materialistik monizm 
dunyo yagona, uzviy, u azaldan moddiy va dunyoning birligi zamirida ayni 
shu moddiylik yotadi
, deb hisoblaydi. Bu konsepsiyada
 
olam ong va ideallikdan emas, balki 
moddiylikdan keltirib chiqariladi. Bunday yondashuvlarning o‘ta rivojlangan ko‘rinishlariga biz 
Fales, Geraklit, Spinoza va uning izdoshlari asarlarida duch kelamiz.
 



Download 15,64 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   165   166   167   168   169   170   171   172   ...   452




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish