Scientific progress volume ǀ issue ǀ

ADABIYOT AN’ANALARI
 
 
Sardor Ilimbayev 
Toshkent davlat yuridik universiteti Xususiy huquq fakulteti 3-kurs talabasi 
[e-mail]
 
ANNOTATSIYA 
Xalqimizning ardoqli 
yozuvchisi G’afur G’ulom 
XX asrning 30-yillarida 
yaratgan “Tirilgan murda” qissasi hali
-hanuz adabiyot shinavandalari orasida 
mashhurdir. 
Adibning “Tirilgan murda” asari ikki qismdan iborat. Gʻafur Gʻulomning 
“Tirilgan murda” asarida jamiyatga dogʻ boʻlib tushadigan dangasalik oʻrtasidagi 
kurash asosida mehnatning tarbiyalovchi qudrati koʻrsatiladi. Muallif ijodiy maqsadni 
Mamajonning boshidan kechirganlari va uning oʻzi tomonidan yozilgan kundalik 
sahifalari vositasida kulgili tarzda hikoya qiladi. Asar prolog va epilogdan tashqari, olti 
fasldan iborat boʻlib, ularda mulla Mamajonning 1925 yildan to 1933 yilgacha oʻtgan 
davrda boshidan kechirganlari yozilgan. Asarda Gʻafur Gʻulom oʻz qahramoniga “soʻz” 
berib, uning oʻziga xos xarakterini yaratadi.
 
Kalit so‘
zlar: 
Yorboshi qishlog‘i, Mamajon, Mirjalol quruq, Sattorqul aka, 
Qumri, murda, mozor dahmasi, hashar, farzand, samavarchi. 
G‘afur G‘ulomning “Tirilgan murda”
qissasi qahramoni Andijonning Yorboshi 
qishlog‘ida yashagan, o‘z yalqovligi bilan dong chiqargan 
Mamajondir. Qissada hayotiy 
faktlar asos qilib olinsa-
da, yozuvchi ko‘proq folklor motivlariga tayanadi. Inson 
tabiatidagi nuq
sonlarni hajv qiluvchi mashhur “Ming bir kecha”
(“Alif Laylo va Laylo”
) 
32 kitobidagi Abutanbal haqidagi ertakdan unumli foydalang
an G‘afur G‘
ulom yaxshi 
turmush haqidagi inson mehnati va i
nsonparvarlik bilan bog’liq konsep
siyasini qissada 
ham ifoda etgan.
Asarning ikkinchi qismda uning jamoa xoʻjaligiga kirishi va qayta tarbiyalanishi, 
farovon hayotga erishishi tasvirlanadi. Yozuvchi Mamajonning yalqovligi va 
erinchoqligini chuqurroq ochish uchun, avval uni “Ming bir kecha” ertaklaridagi 
Abutanbalning yalqovligi bilan taqqoslaydi: “Xoʻsh desangiz, Bagʻdod degan shaharda 
Abutanbal degan bir yalqov yigit oʻz onasi qoshida yashar
ekan. Abutanbal hech qanday 
ish qilmas ekan. Onasi topib kelgan ovqatni chaynab ogʻziga solsa ham yutgani erinar 
ekan. Doimo yonboshlab yotar ekan-
u, oʻrnidan turishga hafsalasi kelmas ekan. 
Mabodo qoʻltigʻidan koʻtarib, tikka turgʻizib qoʻygan chogʻingiz
da ham oyoqlari bir-
biroviga chalishib yiqilar ekan…” Mamajonning sarguzashtlari, uning oʻz tilidan 
soʻzlatilishi bolalarga asar gʻoyaviy mazmunini yaxshi tushunishga va ularning 
qiziquvchanligini oshirishga xizmat qilgan. 

---

SCIENTIFIC PROGRESS
VOLUME 3