Scientific progress volume ǀ issue ǀ

ǀ
ISSUE 2 
ǀ
2022 
ISSN: 2181-1601
Uzbekistan
 
www.scientificprogress.uz
 
Page 652
yaqqol isbotlaydi [4.186.]. Bunday holat Bronza davrida yanada kuchaygan. Shu 
davrning qurollari O
’
rta Osiyoning G
’
arbiy Sibir, Volga bo
’
yi bilan ham aloqa 
qilganligidan dalolat beradi. 
O
’
rta Osiyodan tangalar bilan bir qatorda, ip, jun va ipak gazlamalar, paxta, 
guruch va quruq mevalar keltirilgan. Bizda Bulg
’
or davlatidan O
’
rta Osiyoga, jumladan, 
Xorazmga olib keltiriladigan mollarning turlari to
’
g
’
risida ham ma
’
lumotlar bor. Bu 
ma
’
lumotlar har ikki tomon o
’
rtasida savdo aloqalari ancha keng bo
’
lganligini 
ko
’
rsatadi.
Bepoyon o
’
rmonzorlarga, xushmanzara tabiiy ko
’
rinishlarga, qudratli daryolarga 
ega bo
’
lgan Sibir Uraldan to yenisey daryosigacha va undan to Tinch okeanigacha 
cho
’
zilgan ulkan hududni o
’
z ichiga oladi. Bu yerda qadimdan turli tillarda 
so
’
zlashuvchi va ijtimoiy-iqtisodiy sharoiti turlicha bo
’
lgan bir qator xalqlar yashagan. 
Chunonchi, mamlakat janubida turkiy tilda so
’
zlashuvchi tatarlar, xakaslar, yoqutlar, 
oltoyliklar, tuvinlar, shorslar va tofarlar o
’
rnashgan. 
Sibirdagi ishlab chiqarish mustaqil xonlik tashkil topishi munosabati bilan paydo 
bo
’
lgan davlat apparatini, jumladan, saroy boshliqlarini, harbiy, ruhoniy zodagonlarii 
va, umuman, xonlikni kiyim-kechak, qurol-aslaha, oziq-ovqat, zeb-ziynat va boshqa 
mollar bilan yetarli darajada ta
’
minlay olmas edi. 
Sibirning bunday narsalarga bo
’
lgan ehtnyojini O
’
rta Osiyo shaharlarigina 
qondirishi mumkin edi. Shu sababli Buxoro xonligi Sibir xonligi uchun yagona 
ittifoqchi va homiy bo
’
lib qoldi. Shuning uchun Kuchumxon hokimiyatni qo
’
lga olgach, 
yordam so
’
rab, Buxoro xoni Abdullaxon huzuriga o
’
z elchilarini yuborib turdi. Afsuski, 
bu aloqaga doir hujjatlar to
’
la saqlanmagan. Ba
’
zi ma
’
lumotlarga qaraganda, 
Kuchumxon taxtga o
’
tirgandan keyin ko
’
p o
’
tmay, Buxoroga o
’
z elchisini yuborgan. Bu 
yerda Sibir elchisi Abdullaxon tomonidan qabul qilinib, maxsus farmon bilan 
Urganchga yuborilgan. Farmonga muvofiq, Urganch hokimi Sibir elchilarini qabul qilib 
olishi va ularga din kohinlarini qo
’
shib yuborishi lozim edi. Urganchdan Sibir elchilari 
din kohinlari bilan Kuchumxon huzuriga qaytgan. Sibir elchilari faqat shu maqsad 
bilangina Buxoroga borgan bo
’
lmasa kerak. Ular zimmasiga savdo-sotiq va 
ittifoqchilikni kuchaytarish vazifalari yuklatilgani hakiqatdan uzoq emas [3.14.]. 
Kuchumxon ikkinchi marta o
’
z elchilarini Buxoroga yubordi. Bu gal ham ular 
Abdullaxonning Urganch hokimi nomiga yozgan yorlig
’
i bilan o
’
sha joyga jo
’
natildi. 
Urganchda Sibirga borishga hohish bildirganlarning soni 500 kishiga yetadi. Ular Yarim 
Sayid va Sharbat Shayx boshchiligida Buxoroga kelishganida, Abdullaxon tomonidan 
yaxshi kutib olinadi va bu yerda ularning soni 1000 kishiga yetadi [3.15.]. Xon 
yorlig
’
ida Sibir elchilariga din kohinlarini qo
’
shib yuborish ko
’
rsatilgan edi. Urganchda 
Din Alixo
’
ja va boshqa shayx, ulamolarni Sibirga yuborish haqida qaror qabul qilindi. 
Shundan keyin Sibir elchilari o
’
sha shayx, ulamolar bilan Buxoroga qaytib, yana 
Abdullaxon bilan suhbatlashgan. Fikrimizcha, bu suhbatda elchilar Kuchumxonning 

---

SCIENTIFIC PROGRESS
VOLUME 3