Scientific progress volume ǀ issue ǀ

ǀ
ISSUE 1 
ǀ
2022 
ISSN: 2181-1601
Uzbekistan
 
www.scientificprogress.uz
 
Page 1125
korxonalari, ularning birlashmalari va majmualarining faoliyat koʻrsatishi va 
rivojlanishi ularning samarali faoliyatiga bogʻliq. Mamlakat iqtisodiyotiga salmoqli 
hissa qoʻshganiga qaramay, temir yoʻl transporti muayyan qiyinchiliklarni boshdan 
kechirmoqda: bugungi kunga kelib, asosiy vositalarning maʼnaviy va jismoniy eskirishi 
muammosi oʻz ahamiyatini yoʻqotmadi.[5] 
Temir yoʻl transportining asosiy vositalarini texnik rivojlantirish surʼatlarining 
pasayishi ularning ishonchliligini pasaytiradi va yuk tashish sifati parametrlari 
oʻrtasidagi nomuvofiqlik va transport bozorida temir yoʻl transportining 
raqobatbardoshligini pasaytiradi. 
Mijozlar transport xizmatlarining samaradorligi, sifati va shunga muvofiq 
raqobatbardoshlik koʻp jihatdan transport jarayonlarining sifati va texnik vositalarning 
ishonchliligi bilan belgilanadi. 
Texnik vositalarning eng muhim operatsion koʻrsatkichlarga taʼsirini baholash 
temir yoʻl transporti xarajatlarini optimallashtirishning istiqbolli yoʻnalishi boʻlib, yuk 
va yoʻlovchi tashishni amalga oshirishda samarasiz xarajatlarni kamaytirish boʻyicha 
chora-tadbirlarni ishlab chiqish va qabul qilish imkonini beradi. 
Transport ishlab chiqarishi bozor iqtisodiyotining asosi hisoblanadi. Shu 
maʼnoda, u bozor munosabatlarining obyekti boʻlib, uning samarali ishlashi transport, 
korxonalar, ularning birlashmalari va komplekslari xizmat qilgan iqtisodiyotning barcha 
tarmoqlarining normal ishlashi va rivojlanishiga bogʻliq. Transport ishlab chiqarish 
tartibga solinadigan bozor munosabatlarining bir mavzu sifatida harakat, ayniqsa, 
transport uchun talab shakllantirish va transport oʻzaro usullari oʻrtasida ularning 
taqsimlashda, transport va yuk egalari oʻrtasidagi oʻzaro manfaatli iqtisodiy va huquqiy 
munosabatlarni tashkil etishdan iborat. 
K. Marks transportning ijtimoiy takror ishlab chiqarishdagi rolini quyidagicha 
taʼrifladi: "bir tomondan, transport sanoati ishlab chiqarishning mustaqil sohasi va 
shuning uchun ishlab chiqarish kapitalini investitsiyalashning maxsus sohasi. Ammo 
boshqa tomondan, u ishlab chiqarish jarayonining aylanish jarayonida va aylanish 
jarayonida davom etishi bilan farq qiladi." Uning taʼkidlashicha, moddiy ishlab 
chiqarish sohasida boʻlgani kabi transportda ham tovar ishlab chiqarish qonuni amal 
qiladi, uning mohiyati shundaki, mehnat kuchi u yaratgan qiymatga teskari 
munosabatda boʻladi. 
Temir yoʻl transporti ishlab chiqarish tizimining asosiy elementi, shuningdek, 
biznes-jarayonlarning tarkibiy qismi ishlab chiqarish jarayonidir. 
Transportni amalga oshiruvchi kompaniyaning ishlab chiqarish jarayoni-transport 
mahsulotlarini ishlab chiqarish uchun odamlar, asboblar va mehnat obyektlarining 
iqtisodiyot va aholining transportdagi ehtiyojlarini qondirish va ijobiy moliyaviy 
natijaga erishish uchun mavjud resurslardan oqilona foydalanish bilan oʻzaro taʼsirining 
uyushgan va oʻzaro bogʻliq jarayoni. 

---

SCIENTIFIC PROGRESS
VOLUME 3