«scientific progress» Scientific Journal issn: 2181-1601 ///// \\\\\ Volume: 1, issue: 6

Keywords:
Asynchronous engines, electrical spokes, frequency, chosen, invertor, 
microprocessor, module, energy-power. 
KIRISH
Qishloq xujaligining rivojlanishi zamonaviy bosqichi o‘zgaruvchan elektr 
yuritmalarni qo‘llanishi sohasining sezilarli darajada kengayganligi bilan 
xarakterlanadi.Respublikamizda sungi yillarda qishloq xujaligida suv bilan sug`orish 
tizimlarida yangi texnologiyalarni qullash orqali suvlarni ortiqcha sarfini tejashga 
erishilmoqda,shu bilan bir qatorda suvlarni tortib olish, tarqatish va yetkazib berishda 

---

www.scientificprogress.uz 
«SCIENTIFIC PROGRESS» Scientific Journal
ISSN: 2181-1601 ///// \\\\\ Volume: 1, ISSUE: 6
 
1263 
 
elektr dvegatelli nasoslardan keng qullanilmoqda, Bu esa elektr energiyaga bulgan 
talabni oshishiga olib keladi. Ayniqsa bu jarayonda, rostlash xususiyati bulmagan 
o‘zgaruvchan tok elektr yuritmali dvigatellar keng qo‘llanilmoqda, shunindek 
texnologik parametrlar elektr yuritma vositalari bilan rostlanmaydigan sohalarda 
(masalan, nasos stansiyalari va havo ventillyatorlarida) yaqqol namoyon bo‘la 
boshladi.Elektr dvigatellarni oddiy ulanish sxemasi urniga chastota tokli boshqarish 
uskunasini qullash bu elektr dvigatellarni kerakli tezlikda aylantirish va ehtiyojga qarab
o`zgartirish mumkun.Bu uskunani qullash orqali uch fazali elektr tarmoqlari yetib 
bormagan joylarda ham qo`llash mumkun.Bu bizga elektr energiyasini tejashga,elektr 
dvigatelni qushish vaqtidagi tokning oniy oshib ketishidan saqlash,mexanizmlarga 
ortiqcha yuklamani kamaytirish,jarayonni masofadan boshqarish va elektr dvigatelni ish 
jarayonida ko`proq ma`lumotga ega bo’lish mumkin. 
ADABIYOTLAR TAHLILI VA METODOLOGIYA
Zamonaviy asinxron dvigatelning konstruksiyasi ancha oldin ishlab chiqilgan 
bo‘lib shu kungacha saqlanib qolgan va u hozirda eng arzon va uzoq muddat ishlash 
qobiliyatiga ega bo‘lgan elektr motorlardan biri bo‘lib hisoblanadi. 
Asinxron dvigatel tezligini rostlash usuli nazariy jihatdan ma’lum bo‘lsada, u 
uzoq muddat asosan rostlanmaydigan elektr eritmalar uchun qo‘llanilib kelindi. Bir 
vaqtning o‘zida rostlanadigan o‘zgaruvchan elektr yuritmalar yaratish borasida amaliy 
ishlar olib borildi. Asinxron dvigatelni rostlashning ma’lum bo‘lgan barcha usullari 
ichida (stator cho‘lg‘amidagi kuchlanish o‘zgarishini rostlash, juft qutblar sonini 
o‘zgartirish, faza rotorli dvigatellar uchun rotor zanjiriga qo‘shimcha qarshilik yoki 
qo‘shimcha EYUK ulash) faqatgina statordagi kuchlanish chastotasining o‘zgartirish 
bilan bog‘liq bo‘lgan rostlanadigan elektr yuritmalar tezlikni keng diapazonda rostlash 
va uni yuqori aniqlikda ta’minlash talab qiladigan qurilmalarda qo‘llanilib kelgan 
mustaqil qo‘zg‘atishli o‘zgarmas tok dvigatelli elektr yuritmalar uchun raqobatbardosh 
bo‘lib qoldi.
Bugungi kunda o‘zgaruvchan tok dvigatelli elektr yuritmalarning eng ko‘p 
tarqalgan turlari o‘z tarkibida o‘zgarmas tok zvenoli chastota o‘zgartirgich va keng 
impuls modullyasiyali invertor asosidagi o‘zgartirgichlarni oladi. O‘zgartirgichda tashqi 
interfeysli va mikroprotsessor boshqaruvli elektr yuritmani boshqarish tizimi o‘rnatilgan 
bo‘lib, u foydalanuvchiga elektr yuritmani sanoat korxonalarning turli xil sohalari 
ishlatishning maksimum imkoniyatini beradi,bu esa korxona uchun iqtisodiy 
tejamkorligini oshiradi. 
Asinxron elektr yuritmalari uchun chastota konvertorlari. 

---

www.scientificprogress.uz 
«SCIENTIFIC PROGRESS» Scientific Journal
ISSN: 2181-1601 ///// \\\\\ Volume: 1, ISSUE: 6