«scientific progress» Scientific Journal issn: 2181-1601 ///// \\\\\ Volume: 1, issue: 6

 
738 
 
annallar" nomi bilan tayyorlangan. Ilk tarixchilar annalchilar deb atalgan. Dastlabki 
yetuk tarixchi Poliyen miloddan avvalgi II-asrda yashagan. Uning Yunoniston, 
Makedoniya, Kichik Osiyo, Suriya, Karfagen va Rimning 40 kitobdan iborat tarixini 
yaratdi. Tit Liviyning "Rim tarixi", Yuliy Sezarning Galliya urushlari, fuqarolar urushi 
haqidagi kitoblari, Sallyustiy, Korneliy Nepot kabi sarkardalarning koʻp sonli biografik 
asarlari maʼlum. Imperiya davrida Korneliy Tatsit badiiy didaktik ruhdagi "Annallar" va 
"Tarix" (Avgustning vafotidan Domitsianning vafotigacha, 14 yildan 96 yilgacha 
boʻlgan voqealar) nomli asarlarini yaratdi. II-asr boshlarida tarixiy biografik janr 
rivojlandi. Plutarx, imperator Adrianning kotibi boʻlgan Svetoniylar atoqli kishilarning 
biografiyalarini yaratdilar. Yunon tarixchilaridan Arian Rimdagi fuqarolar urushi 
tarixini, Dion Kassiy kadimgi davrlardan 229 yilgacha boʻlgan Rim tarixini yaratdilar. 
Antik davrning soʻnggi yirik tarixchisi Ammian Marsellin (4-asr) imperator Yulian 
davri tarixiga oid asarlari bilan mashhur. Imperiyaning soʻnggi davrida xristian 
tarixchiligi vujudga keldi. 
Rim davlatining adabiyoti haqidagi namunalari (miloddan avvalgi 5—4-asrlar) 
saqlanmagan. Keyingi maʼlumotlarga qaraganda u davrlarda sheʼriyat (ibodat, nikoh 
qoʻshiqlari, marsiyalar) asosiy oʻrin egallagan. Miloddan avvalgi II-asr oxirlaridan Rim 
lirikasining ilk asarlari maydonga keldi. Shu davrlarda yaratilgan asarlardan Plavt va 
Terentiy komediyalari toʻla saqlangan. Sitseron faoliyati Rim adabiyoti uslubining 
shakllanishida muhim rol oʻynadi. Lukretsiy, Katull muhabbat va doʻstlik 
mavzularidagi sheʼrlari bilan tanildilar. Imperiyaning ravnaqi va inqirozi davrida Rim 
madaniyati Yunon madaniyati bilan parallel, lekin mustaqil rivojlandi. Bu davrda 
Ovidiy "Muhabbat ilmi", "Metamorfozalar" kabi oʻlmas asarlari bilan Rim adabiyoti 
rivojiga salmokli hissa qoʻshdi. Adabiyot yangi uslublar bilan boyidi. IV-V-asrlarda 
xristian adabiyoti rivojlandi.