Science and education scientific publishing center virtualconferences. Press international conference science and

 May 2021
SCIENCE AND EDUCATION
tezlashtiradi. 
Bir kvadrat metr joydagi chuvalchanglar bir yil davomida 4 kg tuproqni, shu muddatda 1ga 
maydonda esa 10 tonnadan 30 tonnagacha tuproqni yer yuzasiga chiqarishi mumkin. Yomg’ir 
chuvalchanglari o’simlik qoldiqlarini inlariga ta’shib kirib, ularni chirishini tezlashtiradi, tuproqni 
o’g’itlab, unda gumus hosil bo’lishiga ijobiya ta’sir qiladi. Gumus tarkibida o’simliklar uchun oziqa 
hisoblangan P, N, Ca, K va boshqa moddalar ko’plab uchraydi. Yomg’ir chuvalchanglari tuproqni 
ichagidan o’tkazib, «kaprolitlar» holida chiqaradi. Kaprolitlar tuproqni sturukturalarini donador qilib, 
yemirilishdan saqlaydi. Donador tuproqdan havo aylanishi, suv so’rilishi yaxshiroq bo’ladi.[2] Bu esa 
tuproqda nam shimilishini oshiradi. O’simliklar ildizi havo va suv bilan yetarlicha to’yinadi. Yomg’ir 
chuvalchangi hosil qilgan biogumus har qanday mineral moddalardan anchagina afzalroq. Hattoki 
foydali bo’lgan tabiiy o’gitdan ham bir necha barobar yaxshi hisoblanadi. Shuning uchun ham AQSH 
va ba’zi G’arbiy yevropa mamlakatlarida ularni ko’paytiruvchi fermalar faoliyat yuritmoqda. Bunday 
ishlar respublikamiz viloyatlarida ham tashkil etilgan. Hozirgi kunga kelib viloyatimiz fermalarida 
yomg’ir chuvalchangini boqishtan yuqori daromad olinmoqda. Ularni tuzilishi, faoliyati va hayot 
tarzini yaxshi o’rganib fermerlar ularni maxsus ko’paytirib zararlangan tuproqlar ega yerlarga yomg’ir 
chuvalchangini ko’p miqdorda tashlashmoqda. U tuproqni biogumusga boyitib tuproq xolatini ancha 
yaxshilashga yirdam bermoqda. Yomg’ir chuvalchangi ko’p bo’lgan bunday tuproqlarda pishib 
yetilgan mevalar va sabzavotlar mazali, vitaminlarga boy bo’lib yig’ib olinmoqda. Bu esa kelgusida 
har qanday kimyoviy moddalardan voz kechib tabiatning tabiiy tirik organizimidan keng miqiyosda 
foyda olish eng asosiysi esa tuproqqa hech qanday ziyon yetkazmasligini ta’minlashga yordam 
beradigan omil bo’lib hizmat qiladi.