|
Использованная литература
1. Апресян Ю.Д. Идеи и методы современной структуры лингвистики. М .,
1966
2. Алпатов В.М. История лингвистических учений: Учеб. пособие. — 4-е
изд., испр. и доп. — М.: Языки славянской культуры, 2005. — 368
с.
3. Амирова Т. А. История языкознания — Москва, 2005 с 409
4. Шмелев Д. Н. Русский язык в его функциональных разновидностях- М.,
1977.
"Prospects of Development of Science and Education" Conference Proceedings
24 May 2022
168
BOSHQARUVCHI VA XODIMLAR PSIXOLOGIYASI. XODIMLARNI
BOSHQARISHDA ZAMONAVIY YONDASHUVLAR
Amirova Dilshoda Hasan qizi
amirovadilshoda111@gmail.com
Termiz agrotexnologiyalar va innovatsion rivojlanish insituti
Eng mashhur menejerlardan biri - Li Iacocca shunday degan edi: "Menejment -
bu shunchaki biznesni boshqarish emas, bu odamlar bilan ishlash orqali biznesni
boshqarishdir". Biznes samaradorligini oshirish muammosida boshqaruv psixologiyasi
alohida o’rin tutadi. Zamonaviy menejment ataylab psixologiyaga yuz tutadi.
Xodimlar ma’lum natijalarga erishish vositasi sifatida emas, balki boshqaruvning
asosiy maqsadi, faoliyat sub’ekti sifatida qaraladi. Menejment ijodiy jarayon bo’lib,
menejer resurslarni, shu jumladan odamlarni samarali boshqarishni o’rganishi kerak.
M.I.Dyachenko va L.A.Kandybovich psixologiyaning ushbu sohasiga quyidagi
ta’rifni beradi: "Boshqaruv psixologiyasi - bu psixologiyaning boshqaruv faoliyatini,
uni muvaffaqiyatli amalga oshirish uchun zarur bo’lgan shaxsning xususiyatlari va
fazilatlarini o’rganadigan bo’limi".
Boshqaruv psixologiyasi nuqtai nazaridan quyidagi muammolar mavjud:
· Menejerning shaxsiyati, uning o’zini-o’zi takomillashtirish va o’z-o’zini
rivojlantirish masalalari;
· Boshqaruv faoliyatini uning psixologik samaradorligi nuqtai nazaridan tashkil
etish;
· Menejerning kommunikativ qobiliyatlari;
· Ishlab chiqarish jamoasidagi nizolar va ularni bartaraf etishda menejerning roli.
Ob’ekt Menejment psixologiyasini o’rganadiganlar turli xil tashkiliy boshqaruv
tizimlarida yuridik va moliyaviy jihatdan ishtirok etgan odamlardir.
Element menejment psixologiyasini o’rganish - uning samarali faoliyatini
belgilaydigan tashkilotning boshqaruvchi va boshqariladigan quyi tizimlari
faoliyatining psixologik jihatlari, omillari va mexanizmlari.
Tashkilotning qoidalari, me’yorlari va talablari odamlar o’rtasida faqat
tashkilotda mavjud bo’lgan maxsus munosabatlarni nazarda tutadi va yaratadi - bu
odamlarning boshqaruv munosabatlari, ya’ni qo’shma faoliyatni tashkil etish bo’yicha
munosabatlar.
Boshqaruv faoliyatining predmeti - bu boshqaruv xodimlari tomonidan
boshqariladigan muayyan tashkilotning jamoaviy ishi. Tashkilotlar mehnat sharoitlari
va mazmuni jihatidan sezilarli darajada farq qilganligi sababli, boshqaruv faoliyatining
psixologik xususiyatlari har bir holatda o’ziga xos xususiyatga ega bo’ladi va maxsus
o’rganishga to’g’ri keladi.
"Prospects of Development of Science and Education" Conference Proceedings
24 May 2022
169
Boshqaruv psixologiyasida va individual ishchi, va ijtimoiy guruh, va jamoa ular
tegishli bo’lgan tashkilot kontekstida tahlil qilinadi.
Boshqaruv psixologiyasi boshqaruv maqsadi va vazifalarni amalga oshirish
davomida boshqaruv sub’yekti va ob’yekti o’rtasida yuzaga keluvchi munosabatni
talqin etadi. Mazkur munosabat tizimining tashkiliy qismlari o’zaro itoatdaligi bilan
xarakterlanadi. Tizim ichida amal qiluvchi itoat tamoyili boshqaruv psixologiysi fanida
subordinasiya deb ataladi va bu ibora orqali tizimning markazlashganligi nazarda
tutiladi. Subordinasiyadan kelib chiquvchi munosabatlar tashkilot xodimlari xulqida
itoat va ijro etish shakllarini nazarda tutadi. Ammo, boshqaruv amaliyoti nafaqat
rahbariyat va itoatdagi xodimlar munosabati, balki bir darajada turuvchi va toifasi
jihatidan barobar tashkilot a’zolari o’rtasidagi munosabatlarni ham o’rganadi.
Tizimning bunday qismlari o’rtasidagi munosabatlarni o’zaro muvofiqlashtirish, ular
o’rtasidagi hamjihatlik shakllarini yanada mukammallashtirish koordinasiya
tadbirlarida
namoyon
bo’ladi.
Boshqaruvdagi
subordinasiyava
kordinasiya
munosabatlari tashkilot miqyosidagi vertikal va gorizontal aloqalarni ajratish zaruratini
tug’diradi. Demak, vertikal aloqalar o’zaro itoatdagi xodimlar o’rtasida yuzaga
keluvchi munosabatlardan iborat bo’lsa, gorizontal aloqalar o’zaro koordinasiyani,
ya’ni tizimning teng va mustaqil qismlari o’rtasidagi munosabatlarni nazarda tutadi.
Xodimlarni boshqarishga zamonaviy yondashuvlar
.
Kadrlar rolining ortishi va
tadbirkorlar va menejerlarning unga bo’lgan munosabatining o’zgarishi, birinchi
navbatda, ishlab chiqarishdagi tub o’zgarishlar bilan bog’liq. An’anaviy texnologiya
asta-sekin o’z o’rnini moslashuvchan ishlab chiqarish majmualariga, robototexnika,
kompyuter
texnologiyalari
va
zamonaviy
aloqa
sharoitlariga,
lazer
va
biotexnologiyalarga asoslangan fanni ko’p talab qiladigan ishlab chiqarishga bo’shatib
bormoqda. Ularning joriy etilishi natijasida kadrlar soni qisqarmoqda, mutaxassislar,
rahbarlar, yuqori malakali ishchilar ulushi ortib bormoqda. Ishning mazmuni ham
o’zgarmoqda.
Umuman olganda, ob’ektlar va mehnat vositalarini jismoniy manipulyatsiya
qilish ko’nikmalarining roli pasayadi va kontseptual ko’nikmalarning ahamiyati
oshadi, ya’ni murakkab jarayonlarni yaxlit tizimda taqdim etish, kompyuter bilan
dialog o’tkazish, statistik qadriyatlarni tushunish qobiliyati. Diqqat va mas’uliyat,
muloqot qobiliyatlari, og’zaki va yozma muloqot alohida ahamiyatga ega. Xodimning
ish joyidagi vakolatlari va o’zini o’zi nazorat qilish motivatsiya jarayonining tabiatini
va umuman olganda, zamonaviy menejmentning o’ziga xos belgisi bo’lgan butun
xodimlarni boshqarishni o’zgartiradi.
Ushbu o’zgarishlar korxonaning uzoq muddatli muvaffaqiyatiga ta’sir qilish
nuqtai nazaridan inson omilini birinchi o’ringa olib chiqadi. Yaxshi o’qitilgan, to’g’ri
tashkil etilgan va motivatsiyalangan xodimlar korxona taqdirini belgilaydi. Bu
AQShda, Evropada va Yaponiyada amalga oshirildi.
"Prospects of Development of Science and Education" Conference Proceedings
24 May 2022
170
Samarali ishlashi uchun xodimlarni boshqarish tizimi ilmiy asoslangan tamoyillar
asosida qurilishi, unga asoslangan tamoyillarga mos keladigan eng yaxshi usullar va
texnologiyalardan foydalanishi, shuningdek, tashkilotni rivojlantirishning umumiy
kontseptsiyasiga zid bo’lmasligi kerak.
Qattiq raqobat sharoitida ishlaydigan zamonaviy tashkilotlar boshqaruvni
optimallashtirishga va yangi korporativ madaniyatni shakllantirishga majbur. Ular o’z
vazifalarini, rivojlanish istiqbollarini, kadrlar tashuvchisi bo’lgan rahbarlik tamoyillari
va qadriyatlarini belgilashni o’rganishlari kerak. Mahalliy boshqaruv amaliyotining
hozirgi bosqichida tizimli yondashuv g’oyalarini va tashkilot rivojlanayotgan ijtimoiy
tizim ekanligini, uning asosiy tarkibiy qismi xodimlar ekanligini tushunish muhimdir.
"Prospects of Development of Science and Education" Conference Proceedings
24 May 2022
171
Do'stlaringiz bilan baham: |
