Сборник тезисов «Ипак ва зираворлар»

Toxirov J.R.
“Turizm” kafedrasi o’qituvchisi,
Buxoro davlat universiteti 
O’ZBEKISTONDA TURIZM SOHASINING HOLATI VA RIVOJLANTIRISH 
TENDENSIYALARI 
 
Turizm kamxarajat va eng serdaromad soha sifatida iqtisodiyotning eng yetakchi 
tarmog`i hisoblanadi. Shuning uchun har bir davlat turizmni rivojlantirishga katta 
e’tibor qaratadi. Bugungi kunda turizm rivojlangan davlatlarda mazkur sohaning 
YaIM (yalpi ichki mahsulot) dagi ulushi 10-20 foiz, hatto ba’zi mamlakat (San-
Marino, Vatikan va boshqa) lar 50-60 foizdan ham yuqori bo`lmoqda. 
Mamlakatimizda esa turizmning YaIMdagi ulushi 2 foizdan ortiq bo`lib, ichki 
imkoniyatlardan samarali foydalanilsa, bu ko`rsatkichni 10 foizga yetkazish 
mumkin.
5
Milliy iqtisodiyotni va turizm sohasi faoliyatini rivojlashtirishni muvaffaqiyatli 
boshqarish, jamiyatda yuz beruvchi har xil jarayonlarni tartibga solish uchun barcha 
boshqaruv sub’ektlari o‘z qo‘ygan maqsadlarini belgilab olish kerak va maqsadga 
erishishni ta’minlaydigan ilmiy asoslangan tadbirlarni tayyorlash zarur. Ushbu 
qo‘yilgan muammolarni hal qilish rejalashtirish jarayonida hal etiladi. 
1–jadval 
Davlat bojxona qo’mitasining ma’lumotlariga ko‘ra 2016 yilda 
O‘zbekiston Respublikasiga shaxslar quyidagimaqsadlarda kirib kelgan
6
. 
№ 
Maqsadi 
Soni (ming) 
% da 
1 
Xizmat yuzasidan 
150,6 
2,0 
2 
O’qish
6,3 
0,1 
5
Turizm Uzbekistan gazetasi №2 (02) 3 mart. 2017 yil.) 1-bet. 
6
 
https://stat.uz
 ma’lumotlari.

---

71 
3 
Ishlash
53,1 
0,7 
4 
Sayohat qilish 
175,7 
2,4 
5 
Qarindoshlarini yo‘qlash uchun 
1661,6 
22,6 
6 
Davolanish
27,3 
0,4 
7 
Doimiy yashash joyiga 
5255,3 
71,5 
8 
Tijorat maqsadida 
17,2 
0,2 
Jadvaldan ko‘rinib turibdiki sayohat qilish maqsadida atigi 2,4% shaxs tashrif 
buyurgan. Ushbu raqamlarni ko’paytirish yangi turistik korxonalarni tashkil qilish 
bilan bog‘liq.
Bu borada joriy yilning 5-dekabrda Prezidentimizning “Chorvoq” erkin turistik 
zonasini tashkil etish to‘g‘risidagi PF-5273 sonli farmonni imzolashlari, hududlarda 
turizm sohani jadal rivojlanishiga asos bo‘lib xizmat qiladi.
Bugungi kunda Toshkent viloyatida mahalliy va xorijiy turistlarga xizmat 
ko‘rsatuvchi jami 120 ta korxona faoliyat ko‘rsatmoqda: ulardan 15 tasi turistik 
operatorlar, kuniga 2440 ta turistga xizmat ko‘rsatish imkoniyatiga ega bo‘lgan 45 ta 
mehmonxona, 71 ta sanatoriy va dam olish maskanlari. Turizm xizmatlari 
eksportning jami 44,6 million AQSh dollarini tashkil etadi, bu esa o’sishning 109,2 
foizini tashkil qiladi
7
.
Shuningdek turistlik xizmatlarni ko‘rsatish yangi ishchi o‘rinlarini tashkil qilish 
demakdir. Ikkinchi tomondan turizm boshka sohalardan farqli o‘laroq tevarak atrofga 
sezilarli zarar yetkazmaydi. Turizmiing rivojlanishi boshqa sohalarning (yengil va 
ozik-ovkat sanoati, kishlok xo‘jaligi) rivojlaniga ham ijobiy ta’sir ko‘rsatadi va 
iqtisodiyotni rejalashtirishda muhim rol o‘ynaydi. Tabiiyki bunday rejalarni tuzishda 
investitsion dasturlarni moliyalashtirish nazarda tutiladi. 
Fikrimizning isboti sifatida quyidagi ma’lumotlarni keltirib o‘tishni ma’qul dep 
topdik. Eng yirik yuqori daromadli va eng dinamik tarmoqlardan biri bo‘lmish, 
daromadliligi bo‘yicha faqat neft qazib olish va qayta ishlashdan keyin turadigan 
turizm, Butunjahon turistlik tashkilotining (BTT) taxliliga ko‘ra sayyoramiz ishlab 
chiqarish-servis bozorining 10 % ini ta’minlaydi. Dunyo ichki milliy mahsulotining 
6%, jahondagi investitsiyalarning 7%, dunyo iste’mol harajatlarining 11 %, butun 
soliq tushumlarining 5–6%, har 16 - ishchi o‘rni mana shu mehmondo‘stlik sohasiga 
to‘g‘ri keladi. Keltirilgan raqamlar turizm sohasi faoliyat ko‘rsatishning bevosita 
samarasini tavsiflaydi
8
. 
Asosiy kapitalga investitsiyalarning o`zlashtirilgan hajmi bo`yicha hudular 
kesimida Toshkent shahri hamon yetakchilik qilmoqda. Ushbu hududda jami asosiy 
kapitalga investitsiyalarning 22 %i o`zlashtirildi. Shuningdek Buxoro viloyatida 
o`tgan yilning mos davriga nisbatan tushish kuzatilgan bo`lsada, investitsiyalar hajmi 
bo`yicha Respublikadagi ulushi Toshkent shahridan keyingi o`rinda 15 % ni tashkil 
etmoqda. Qashqadaryo va Navoiy viloyatlarida ushbu ko`rsatkich mos ravishda 12 va