|
Аdabiyotlar ro’yxati
1
. Ochilov. M, Ochilova. N. “O'qituvchi odobi” Toshkent “ O'qituvchi” 2000
2
. R.Mavlanova, B.Normurodova, R.Rahmonqulova “Tarbiyaviy ishlar metodikasi” T:.Fan.2007 y
3
. Internet saytlari: Ziyonet.uz, www. Gov.uz, www. Edu.uz
ЎЗБЕК ВА ИНГЛИЗ ТИЛЛАРДАГИ МАҚОЛЛАРНИНГ МАВЗУ ВА МАЪНО
ЖИҲАТДАН БИР-БИРИГА ЎХШАШ ТОМОНЛАРИ
Насирова Н.Б. , Ғофурова Д.М.– 25 –умумий ўрта таълим мактабининг инглиз тили
ўқитувчилари, Чирчиқ шаҳар, Тошкент вилояти.
Халқ оғзаки ижодида мақоллар етакчи ўринда туради. Халқ яратган ғоят ихчам,
чуқур ва тугал маъноли гаплар мақол деб юритилади. Мақол халқнинг, бир неча
BOSHLANG‘ICH TA’LIMGA XALQARO BAHOLASH DASTURLARINI JORIY ETISHNING ISTIQBOLLARI
322
XALQARO MIQYOSIDAGI ILMIY-AMALIY KONFERENTSIYA MATERIALLARI
авлодларнинг
ақл-у
фаросати
ҳамда
турмуш
тажрибасининг
якуни,
улар
донишмандлигининг маҳсулидир. Мақолларда ҳаётнинг аччиқ-чучугини татиб кўрган,
турмушдаги ҳодисаларга ақл кўзи билан қарайдиган, соф виждонли, олийжаноб меҳнат
аҳлининг бирор воқеа-ҳодисадан, бирор кишидан ёки бирор ишдан чиқарган хулосаси баён
қилинади. Бу хулоса бирор киши учун (кўпроқ болалар учун) йўл кўрсатувчи бўлиб хизмат
қилиши мумкин. Мақоллар халқнинг ақл-идроки, ижтимоий-тарихий тажрибаси, кураши
ҳамда меҳнатнинг бадиий ифодаси сифатида яратиб келинмоқда.
Мустақилликка эришгач, ўзбек болалар адабиёти ҳам ўз тарихий тараққиётининг
янги даврига кўтарилди. Ижтимоий ҳаётда бўлгани каби болалар адабиётида ҳам эркин
фикрлилик ва танқидий руҳ кучайди. Зеро, бадиий сўз санъатининг таркибий қисмларидан
бири – болалар адабиёти ўзига хос хусусияти, бадиий қонуниятларга эга бўлиб, унинг асосий
мақсади, ижодкорларининг ижтимоий бурчи халқ фарзандларини жуда ёшлигидан бошлаб
одамийлик, ҳалоллик, ҳақиқатгўйлик, ростгўйлик, адолатпарварлик, гўзаллик руҳида
тарбиялаш, чин инсон бўлиб вояга етишувларига хизмат қилишдан иборатдир.
Ўқувчилар миллий ва жаҳон адабиётларини ўқиб, таҳлил қилиш асосида эзгулик ва
ёвузлик, яхшилик ва ёмонлик, гўзаллик ва хунуклик ҳақидаги хилма-хил талқинларга дуч
келишади. Уларга онгли муносабат билдириш ҳамда ўзларидаги ахлоқий-маънавий
фазилатларнинг шаклланиши ва ривожланишига замин яратади. Мутоала жараёнида
ўқувчиларнинг оғзаки ҳамда ёзма нутқлари ривожланади. Боланинг матн мазмунини тўлиқ
ўқиб олиши қайта ҳикоялаши, шунингдек, ўзгалар нутқини эшитиб, тушуниб олиши
малакалари ҳосил қилинади.
Инглиз ва ўзбек мақолларида халқнинг ўтмишидан бугунги кунгача бўлган барча
ўзбек ва инглиз миллатига хос урф-одатлар ўз аксини топган ва халқ оғзаки ижодининг
намуналари сифатида мақоллар бу вазифани бажаришда етакчилик қилади.Миллатни
ўзлигини кўрсатувчи милий қадриятларни, халқнинг маданиятини ифодаловчи омиллардан
бири бу халқ оғзаки ижодидир. Халқ оғзаки ижодининг энг муҳим жиҳатларидан бири
бўлмиш мақоллар тилшунослик ва фолклоршиносликда ўрганилаётган энг муҳим
мавзулардан биридир. Мақоллар халқ донишмандлигининг нодир намуналари сифатда
оғзаки бадиий ижодининг кенг тарқалган мустақил жанридир. Мақоллар халқнинг асрлар
давомида ҳаётий тажрибаларида синалган ижтимоий-сиёсий, маънавий-маданий,ахлоқий-
фалсафий қарашларининг ғоят ихчам, лўнда, сиқиқ ва образли ифодасидан туғилган
ҳодисадир. Мақоллар махсус ижод қилинмайди, балки маълум бир шароит тақозаси
сифатидаги ҳукм бўлиб юзага келади. Улар инсонларнинг турли соҳалардаги фаолиятлари
жараёнида узоқ муддатли синовлардан ўтган турмуш тажрибаларининг ҳосиласи, барқарор
ва ўзгармас, тўғри ва ҳаққоний хулосаси тарзида юзага келганлигини кўрсатади. Мақол
атамаси арабча-қавлун-гапирмоқ, айтмоқсўзидан олинган бўлиб, айтилиб юрилидиган ифода
ва ибораларганисбатан қўлланилади.Барча томонидан деярли бир хилда тушуниладиган
ибора,ифодалар асосан мақол жанрини ташкил қилади. Халқ мақоллари омманинг муайян
воқеа,ҳодисалар ҳақида хулосаларини ҳукм ва тавсияларини ўзида мукаммал тарзда
мужассамлаштирган ўзига хос бадиий шаклга эга бўлган ифода ва иборалардан
иборатдир.Дунёда ўз мақолларига эга бўлмаган халқнинг ўзи йўқ.Чунки ҳар бир халқ ҳаётий
тажрибаларини мақоллар шаклида авлодларга қолдиради.Шунинг учун ҳам турли халқлар
оғзаки ижодида мазмун ва шакл жиҳатдан бир-бирига яқин ҳамда ҳамоҳанг мақоллар кўп
учрайди.Чунки ҳар бир халқ ҳаёти ва тарихида жуда кўп ўхшашликлар,умумийликлар
мавжуд. Инглиз тилида мақол атамаси асосан “proverb”сўзи орқали ифодаланади.Баъзан
кўплаб атамаларда: adages, dictum, maxims, mottoes, precepts, saws сўзлари орқали ҳам мақол
тушунчасини беришимиз мумкин. Ўзбек мақоллари сингари инглиз халқ мақоллари ҳам
инглиз фолклорларнинг энг кенг тарқалган жанрларидан биридирКўпинча тузилиши
фолклорларда ўрганилиши ва яна бошқа жиҳатлари билан ўзбек мақолларига ўхшаш ҳолда
умумий жиҳатларини кўрсатади.Яъни инглиз тилида мақол “proverb”, матал“ saying” ва
BOSHLANG‘ICH TA’LIMGA XALQARO BAHOLASH DASTURLARINI JORIY ETISHNING ISTIQBOLLARI
Do'stlaringiz bilan baham: |
