Сборник научных трудов по материалам Международной научно-практической

 
276 
XALQARO MIQYOSIDAGI ILMIY-AMALIY KONFERENTSIYA MATERIALLARI
матн юзасидан бериладиган саволларга жавоб беришда ўқувчиларнинг айнан қайси бир 
ўқиш кўникмалари талаб қилиниши билан боғлиқ мураккаб вазифаларни ҳал қилишларига 
тўғри келади [4].
Китобхон-ўқувчилар ҳар бир матн мазмунида мавжуд катта миқдордаги аралаш 
хабарларга нисбатан диққатларини тақсимлашда яққол бир-бирларидан ажралиб 
турадилар. Ўқувчи учун матндаги ҳамма хабарлар ҳам бир хил аҳамиятга эга 
бўлавермайди. Бунда айрим ўқувчилар диққатларини матннинг умумий мазмунидан 
уларнинг эҳтимолларини тасдиқлайдиган хабарларга қаратсалар, бошқалари ўзларининг 
илк таассуротларига зид бўлган хабарларга эътиборларини қаратишади. Аксарият ҳолларда 
ўқувчилар урғуни ўқилаётган матндан кўзда тутилган саволларга жавоб берадиган
хабарларга қаратишади ва бошқа талаб қилинаётган саволга жавоб берадиган хабарни 
эътибордан четда қолдиришади. Айрим ўқувчилар матн мазмуни, айрим хабарларни 
англаганликларини ўзларида шаклланган ва такомиллашиб бораётган дунёқараш асосида 
қайтадан текшириб чиқадилар, бошқалари эса бу ишни амалга оширмайди. Баъзи 
ўқувчилар матнни англаш билан боғлиқ хусусий фикрларини шакллантиришда алоҳида 
олинган сўз ва гапларнинг маъноларидан фойдаланишади, бошқалар эса нисбатан кенг 
блокларга таяниб иш кўрадилар.
Матндан ахборотларни излашга қаратилган барча стратегиялар ўзининг кучли ва 
ожиз тарафларига эга, бироқ ҳар қандай стратегия матнга мурожаат қилишдан муддаони 
кўзлаган саволга жавоб топишда конкрет ахборотни тез ва аниқ, автомат тарзида 
англашни таъминлаши зарур. Бу ахборот эса матннинг айнан бир жойида ёки унинг турли 
қисмларидан ўрин олган бўлиши мумкин.
Хулоса сифатида айтиш мумкинки, мамлакатимиз таълим жараёнига Халқаро 
PIRLS тестларини жорий қилиш битирувчи синф ўқувчиларининг тафаккур фаолиятини 
ривожлантириш, мустақил ва ижодий фикрлашини ривожлантириш, ностандарт қарорлар 
қабул қилиш ва креатив фикрлашларида муҳим аҳамият касб этади.
Адабиёт 
1.
Мирзиёев Ш.М. Ўзбекистон ижодкор зиёлилари вакиллари билан учрашувдаги 
маърузаси. Тошкент, 03.08.2017.
2.
Цукерман Г.А. и д. Читательские умения российских четвероклассников: уроки 
PIRLS. - М.: 2016. 3. Леонтьев А. А. Психология обучения чтению // Начальная школа: 
плюс-минус. № 10. 1999.с. 9-13.
4. Пинская М. А., Улановская И. М. Новые формы оценивания. М.: Просвещение. 2013