Сборник докладов республиканской научно-технической конференции значение информационно-коммуникационных

RAQAMLI IQTISODIYOT DAVRIDA KADRLAR SIYOSATI 
D.K. Xakimdjanova (katta o’qituvchi, Muhammad al-Xorazmiy nomidagi TATU)
Sh.Karimova (magistr, Muhammad al-Xorazmiy nomidagi TATU)
D.Shirinov (magistr, Muhammad al-Xorazmiy nomidagi TATU)
 
Raqamli iqtisodiyotga boʼlgan qiziqish jamiyat va iqtisodiyotda roʼy bergan 
jiddiy oʼzgarishlar tufayli sezilarli darajada oʼsdi. Zamonaviy texnologiyalar va 
platformalar mijozlar, hamkorlar va davlat tashkilotlari bilan shaxsiy muloqotni 
minimallashtirish hisobiga korxonalar va jismoniy shaxslarga xarajatlarni 
qisqartirishga yordam berdi, shuningdek, oʼzaro muloqotni yanada tez va oson 
yoʼlga qoʼyishga imkoniyat yaratdi. Natijada tarmoq resurslariga asoslangan, 
raqamli yoki elektron iqtisodiyot paydo boʼldi. 
«Raqamlashtirish» soʼzi aslida yangi atama boʼlib, innovatsion boshqaruv va 
ish yuritish jarayoniga IT yechimlarning jalb etilishini, buning samarasi oʼlaroq esa 
internet buyumlardan tortib, elektron hukumatgacha boʼlgan barcha tizimlarda 
axborot texnologiyalarini qoʼllashni koʼzda tutadi. 
Davlat boshqaruv tizimini isloh qilishda kadrlar siyosati alohida o'rin tutishi 
sir emas. O'zbekiston Respublikasini 2017-2021 yillarda yanada rivojlantirish 
uchun amalga oshirilayotgan chora-tadbirlar strategiyasi davlat xizmatchilarini 
o'qitish va ularning moddiy va ijtimoiy xavfsizligini oshirishning muhimligini 
ta'kidladi. Bu, o'z navbatida, davlat boshqaruvi tizimida kadrlar siyosatini tubdan 
qayta ko'rib chiqishni talab qiladi. Biroq, 1997 yilda qabul qilingan joriy ta'lim 
dasturi eskirib qolgan va zamonaviy islohotchi intilishlarga mos kelmaydi. Ushbu 
sharoitlarda barcha markaziy va mahalliy darajada hukumatning barcha uchta 
filiallarida davlat kadrlar siyosatining yondashuvlari, vositalari va uslublari qayta 
ko'rib chiqilishi kerak. 
Kadrlar menejmenti tizimi davlat xizmatchilari va umuman davlat 
apparatining ish samaradorligini ta'minlamaydi. Shu bois, davlat organlari o'z 
vazifalarini o'z vaqtida va samarali bajarish imkoniyatiga ega emaslar. Shunday 
qilib, bugungi kunda ham ijrochi, ham rahbarlik lavozimlarida malakali 

---

541 
xodimlarning etishmasligi mavjud. Shu bilan birga, davlat boshqaruvi tizimini 
to'liq raqamlashtirish uchun etarli miqdorda texnokrat kerak. Mamlakatimizda 
davlat xizmatchilarining malakasini oshirish va axborot-kommunikatsiya 
texnologiyalaridan foydalangan holda davlat apparatining kadrlar resurslarini 
boshqarish bo'yicha kompleks yondashuv mavjud emas. Shu munosabat bilan 
davlat xizmatini tashkil etishda tizimli yondashuvni ta'minlash uchun davlat 
kadrlar siyosatini ishlab chiqish va amalga oshirish uchun mas'ul bo'lgan yagona 
organni yaratish maqsadga muvofiqdir. 
Hududlarda yaxshi bilimga ega bo'lgan va axborot texnologiyalarini 
tushunadigan xodimlarning o'tkir tanqisligi markaziy va mahalliy hokimiyat 
organlari o'rtasida raqamli bo'linishni yaratdi. Shuningdek, joriy davlat kadrlar 
siyosatining bu kabi muhim kamchiliklari, jumladan fuqarolarning motivatsiyasi va 
davlat xizmatida ishlashga rag'batlantirilmaganligi haqida gap borishi lozim. 
Mutlaqo tayyor xodimlar yo'q, mas'uliyat qo'rquvi, o'zlarining mavjud 
bo'lmaganligi (tizimning bilimlari etishmasligi, axborot texnologiyalari bilan 
shug'ullanmasligi) tushunchasi, ish haqi miqdoridagi kelishmovchiliklar tufayli 
davlat xizmatiga borishni istaganlar kam. Bu muammo jamiyatni raqamlashni 
hisobga olgan holda davlat xizmatini tashkil etish muammolarini etarli darajada 
huquqiy tartibga solish orqali yanada kuchayadi. 
Shu munosabat bilan davlat boshqaruvi tizimida kadrlar siyosatini isloh qilish 
kontseptsiyasini ishlab chiqish maqsadga muvofiq bo'ldi. Kontseptsiyani ishlab 
chiqish zarurati quyidagi muammolarga bog'liq: 
- Internetning tez tarqalishi; 
- elektron hukumatni keng joriy etish; 
- Globallashuv va O'zbekistonning jahon bozoriga chiqishi; 
- ta'lim tizimining bozor talablariga mos kelmasligi. 
Shu munosabat bilan davlat xizmatchisining huquqiy maqomini belgilovchi 
qonunchilik bazasini yaratish maqsadga muvofiqdir. Xususan, davlat xizmati 
to'g'risidagi qonunni qabul qilishni tezlashtirish zarur. Davlat xizmatchisining 
axloqiy kodeksini qabul qilish va davlat xizmatidagi nizolarni suddan tashqari, 
ma'muriy hisoblash mexanizmini ishlab chiqish ham muhim ahamiyatga ega. 
Ushbu qoidalarning qabul qilinishi bilan, masalan, E-Sud, E-parlament kabi 
axborot tizimlarida, shuningdek, idoralararo axborot almashuvi tizimida yangi ish 
standartlarini joriy etish ham foydali bo'ladi. 
Keyingi soha korporativ tadbirlardir. Bunga, birinchi navbatda, davlat 
xizmatida davlat kadrlar siyosatini muvofiqlashtirish bo'yicha vakolatli organlar 
tuzish kiradi. Ushbu organlar: 
- davlat organlarining kadrlar malakasini metodik boshqarilishini ta'minlaydi; 
- bo'sh ish o'rinlari uchun tanlovlarni o'tkazishni markazlashtirilgan tartibda 
ta'minlaydi; 
Shu bilan birga, davlat xizmatining kadrlar zahiralari tizimini bosqichma-
bosqich kengaytirish talab etiladi.Bundan tashqari, kasb-hunarga asoslangan model 
asosida davlat xizmatida zamonaviy sinflar va darajalarni joriy etishga ehtiyoj 
paydo bo'ldi.Yangi kontseptsiyani qonunchilik talablarini bajarish uchun 

---

542 
korruptsiyaga qarshi kurash mexanizmlarini joriy etish ham muhim ahamiyatga 
ega. 
Davlat boshqaruvi sohasida yangi kadrlar siyosatining uzoq muddatli 
muvaffaqiyati xodimlarni jalb qilish va ushlab turish bo'yicha chora-tadbirlarning 
samaradorligiga bog'liq. Avvalo, xodimlarni tanlash va tayinlash tizimi qayta 
ko'rib chiqilishi va kasbiy va tanlovli tanlovning umumiy printsiplari ishlab 
chiqilishi kerak. Bundan tashqari, joriy bozor iqtisodiyoti sharoitida davlat 
xizmatchilarini o'zgacha vazifalarni bajarishga jalb qilish amaliyoti butunlay 
o'zlashtirildi. Shu munosabat bilan, davlat xizmatchilarini qishloq xo'jaligi, 
kommunal va obodonlashtirish ishlariga yordamchi ishchi kuchi sifatida jalb qilish 
taklif etilmaydi. 
Davlat boshqaruvi sohasida xodimlarni saqlab qolish uchun xodimlarni 
muntazam yangi bilim va ko'nikmalarga o'rgatish, shu jumladan prognozlash, 
indikativ rejalashtirish va odamlar bilan ishlash usullarini o'rgatish kerak. Ijobiy 
yoshlar uchun xorijiy amaliyotlarni moliyalashtirish va xalqaro hamkorlikni 
rivojlantirish orqali ularni o'qitish uchun ta'lim fondlarining faoliyat yo'nalishi 
qoniqarli darajada emas. 
Yuqorida tavsiya etilgan kadrlar islohotlarining amalga oshirilishi, qulay 
muhit yaratilganda faqat kerakli natijalarni beradi. Bunday muhit davlat 
boshqaruvining funktsional va institutsional samaradorligini oshirish orqali yarati-
ladi. Shu bilan birga, davlat apparatining funktsional jihatlari va tashkiliy tuzilmasi 
tubdan optimallashtirilgan. Bunga "Elektron hukumat" tizimini samarali boshqaruv 
vositasiga aylantirish orqali idoralararo hamkorlikni takomillashtirish kerak. 
Boshqaruv tomonidan taklif qilingan kadrlar islohotlarini amalga oshirish. Shu 
munosabat bilan tarqatilgan ro'yxatga olish texnologiyalaridan (blokcheyn) va 
bulutli hisob-kitoblarni qo'llash orqali davlat xizmatchilarining ishini monitoring 
qilish va baholashning samarali tizimini ishlab chiqish zarur. Raqamli davlat 
tizimining to'g'ri ishlashi uchun quyidagi qadamlar qo'yilishi kerak: 
- davlat organlarining maqsad va vazifalari baholash ko'rsatkichlari bilan 
aloqadorligi; 
- har bir davlat xizmatchisining asosiy ish vazifalarini bajarishi bilan bog'liq 
bo'lgan darajasini bog'lash; 
- yangi yondashuvlarni ishlab chiqish va amalga oshirish; 
- ish rejalari va ishlashning asosiy ko'rsatkichlari. 
Umuman olganda, yangi kadrlar siyosati kontseptsiyasini amalga oshirish 
texnologik kashfiyot bilan birgalikda quyidagi maqsadlar uchun mo'ljallangan: 
- Mamlakatni rivojlantirishning strategik maqsadlarini yuqori sifatli va 
samarali amalga oshirishni ta'minlash; 
- davlat xizmatining obro'sini oshirish; 
- davlat apparatini yuqori malakali mutaxassislar bilan ta'minlash; 
- davlat boshqaruvi tizimining samaradorligini oshirish. 
Raqamli iqtisodiyot butun dunyoni qamrab olishi tufayli, axborotlashtirish va 
raqamlashtirishga oid har qanday davlat loyihasi kompleks ravishda hamda yagona 
kodlash tizimi, iqtisodiy va boshqaruvga aloqador axborotni aniqlash asosida 

---

543 
oʼrganilishi lozim. Raqamli iqtisodiyotni rivojlantirishdagi eng muhim jihat va bir 
vaqtning oʼzida eng murakkab bosqich – bu ishbilarmonlik muhitini soddalash-
tirish hamda odamlar va biznesning davlat bilan muloqotiga sarflanajak xarajat-
larni maksimal qisqartirishdan iboratdir.