Сборник докладов республиканской научно-методической конференции вопросы применения современных систем и технологий

Масофавий таълимнинг афзалликлари 
Шубҳасиз, масофавий таълим таълимнинг барча муаммоларини хал қила 
олмайди, лекин янги информацион технологияларни қўллаш, олий таълимнинг 
бир қатор муаммоларини ечиш имконини беради. 

---

107 
- Ўқиш учун кетадиган маблағни тежаш; 
- Ўқиш хусусиятини ўзи танлаш имконияти; 
- Ўқиш учун ҳудудий чекловнинг йўқлиги; 
- Ўқиш тури ва воситаларининг хилма-хиллиги; 
- Янги информацион технологиялар бўйича қўшимча билим олиш; 
- Яқин ўқув муассасаларида мавжуд бўлмаган фанларни ўрганиш; 
- Нуфузли 
университетларнинг таълимга қаратилган дастур ва 
курсларидан фойдаланиш. 
Масофавий таълим воситалари. Масофавий таълим жараѐнида компьютер 
техникаси ва телекоммуникациявоситалари хамда бошқа янги ахборот 
технологияларни қўллашга асосланган анъанавий ва инновацион таълим 
воситаларидан фойдаланилади. Бу замонавий таълим тили билан ―таълимнинг 
дастурий-техник воситалари‖ деб юритилади. 
Масофавий таълимни ўтказиш учун жорий қилинадиган дастурий-техник 
воситалар қуйидаги педагогик вазифаларни ҳал этиши зарур: 
- Мустақил ўқиш ва компьютер тестларидан ўтиш имконияти; 
- Ўқув материалини етказишни қулай шарт-шароитларни таъминлаш; 
- Ўқувчилар билан ишлаш ва ўзаро муносабатни жамоавий мулоқот 
асосида олиб бориш. 
Масофавий таълим комплекси анча қулайликларга эга экан. Лекин, нима 
учун масофавий таълим керак бўлиб қолди? – деган савол туғилиши табиий. Бу 
саволга жавоб тариқасида қуйидагиларни санаб ўтиш мумкин:
- Таълим олишда янги имкониятлар (таълим олишнинг арзонлиги, вақт ва 
жойга боғлиқмаслиги ва бошқалар); 
- Таълим масканларига талаба қабул қилиш сонининг чекланганлиги; 
-Таълим олишни хоҳловчилар сонининг ошиши; 
-Сифатли ахборот технологияларининг пайдо бўлиши ва ривожланиши; 
-Халқаро интеграциянинг кучайиши.
Юқорида санаб ўтилган шароит ва имкониятлар масофавий ўқитишга 
эҳтиѐж борлигини кўрсатади.
Масофавий таълимни ташкил этишда ўқув жараѐнини бошқарувчи 
тизимлар асосий ўрин тутади. Хорижий адабиѐтларда келтирилган ўқув 
жараѐни 
бошқарув 
тизимларининг 
қўйидаги 
аббревиатураларидан 
фойдаланамиз: 
LMS – Learning Management System (таълимни бошқариш тизими); 
CMS – Course Management System (ўқув курсини бошқариш тизими); 
LCMS – Learning Content Management System (ўқув контентини 

---

108 
бошқариш тизими); 
MLE – Managed Learning Environment (бошқарувчан таълим муҳити); 
LSS – Learning Support System (ўқув жараѐнини қўллаб-қувватлаш 
тизими); 
LP – Learning Platform (ўқув жараѐни платформаси); 
VLE – Virtual Learning Environments (виртуал ўқув жараѐни муҳити). 
Юқорида келтирилган ўқув жараѐни бошқарув тизимларининг жаҳондаги 
энг кенг тарқалган LMS ва LCMS тизимлари ҳисобланади. 
LMS ҳар бир талабага материални бирмунча самарали ўрганиш учун 
махсус (персонал) имкониятини, ўқув жараѐни менежерига эса ушбу жараѐнни 
маъмурий жиҳатдан бошқариши учун зарур воситаларни тақдим этади. 
Хусусан олий таълим муассасасида фундаментал фанларни ўқитишда 
LMS ва Moodle тизимларидан фойдаланиш талабаларга масофадан таълим 
олишларида муҳим аҳамиятга эга. Яъни маъруза материаллари лаборатория 
ишлари бўйича қўлланмалар, амалий машғулотлар бўйича материалларни 
тизим жойлаш имкони мавжуд. Бу эса ўз навбатида талабаларга қўшимча 
мустақил тайѐрланиш имконини беради. 
Техник носозликлар республикамизнинг чекка худудларида Интернет 
ишининг барқарор эмаслиги холатлари бугунги пандемия шароитида 
талабаларнинг таълим олиш сифатига бирмунча таъсир кўрсатади. Бу 
муаммони бартараф қилиш мақсадида кафедра профессор ўқитувчилари 
томонидан маъруза, лаборатория ва амалий машғулот материалларини мавзу 
бўйича ўқув ва услубий қўлланмаларни тизимга тўлиқ жойлаш таклиф этилади.