|
MASOFAVIY
TA‟LIMNING DOLZARB MUAMMOLARI
Isayev R.I., Mirazimova G.X., Ibatova D.X., ТАТU
2020 yil 6 avgustda bo‗lib o‗tgan videoselektor yig‗ilishida O‗zbekiston
Respublikasi Prezidenti koronavirus pandemiyasi sharoitida talabalar va professor-
o‗qituvchilarning sog‗lig‗ini ta‘minlash maqsadida oliy oquv yurtlarida o‗quv yilini
masofaviy (onlayn) shaklda boshlash to‗g‗risidagi taklifni ma‘qulladi va Oliy va o‗rta
18
maxsus ta‘lim vazirligiga barcha fanlardan o‗quv dasturlarini ta‘limning masofadan
o‗qitish turiga moslashtirish bo‗yicha ko‗rsatma berdi.
Shu bilan birga, ta‘kidlash kerakki, kredit-modulli o‗qitish tizimi sharoitida
real vaqt rejimida turli masofali o‗qitish platformalari orqali materialni o‗qitish yoki
etkazib berish masalasi nafaqat muhim, balki barcha mavzularda yuqori sifatli
elektron ta‘lim manbasini tayyorlash zarur. Shuning uchun har bir talaba mustaqil
tayyorgarlik, ularning har tomonlama va ijodiy fikrlashlarini rivojlantirish maqsadida
ularga to‗liq kirish imkoniyatiga ega bo‗lishi kerak.
Shu munosabat bilan TATU o‗quv yilini puxta rejalashtirish, muassasa veb-
sayti va
cms.tuit.uz
masofaviy o‗quv dasturini ishlab chiqish va unga o‗quv
materiallari bazasini joylashtirish bo‗yicha ishlarni tashkil etdi va olib bordi.
―Telekommunikatciya injiniringi‖ kafedrasida oqitiladigan fanlardan ham
cms.tuit.uz tizimiga kerakli barcha o‗quv materiallari joylashtirildi. Taqdimot
slaydlari boyitildi, video darslar olindi. Masofaviy o‗qishda ta‘lim sifatini oshirish
maqsadida o‗quv dasturlari, test, amaliy va laboratoriya ishlari, mustaqil ta‘lim
topshiriqlari, savollar, o‗quv adabiyotlari cms.tuit.uz tizimiga joylashtirildi hamda
topshiriqlarning bajarilishi nazorat qilinmoqda. Magistrantlar mustaqil ish
topshiriqlarini 10 minutlik taqdimot ko‗rinishida tayyorlab, ZOOM orqali himoya
qilmoqdalar. Darslar Zoom orqali o‗tkazilmoqda, bu videokonferentsiyada ko‗plab
o‗quvchilarni masofadan o‗qitishni ta‘minlaydi. Ma‘ruza darslarida talabalar bilan
o‗zaro savol javoblar tarzida interaktiv metodlardan foydalanilmoqda. O‗tgan o‗quv
materiallari sifatli va to‗liq o‗zlashtirilishi uchun amaliy va laboratoriya
mashg‗ulotlari video darslari bilan olib boriladi. Bularni barchasi talabalarni
faollashtiradi, ularni mustaqil ishlashini kuchaytiradi va bilim olish sifatini oshirishga
xizmat qiladi.
Zoom platformasi mashg‗ulotlarda o‗qituvchilarga talaba mikrofonlarini
o‗chirishda yordam beradi va faqat talaba savolga javob berishi kerak bo‗lganda
ovozni yoqadi. Bundan tashqari, platformaning o‗z vositalaridan foydalangan holda,
o‗qituvchilar talabalar bilan bo‗lishish uchun darslarni yozib olishi yoki ko‗rsatma
berishi mumkin.
Biroq, Zoom platformasi mashhur bo‗lganligi sababli, ba‘zi o‗quvchilar o‗zlari
internetda bezorilarga translatsiya qilingan ID va parollarni berishni boshladilar. Ular
videolarni yozib olishdi yoki Twitch-da translatsiya qilishdi, o‗qituvchilarga bezorilik
qilishdi. Hatto YouTube-ning maxsus kanallari yaratildi, u erda kulgili, bolalarning
so‗zlariga ko‗ra, videolar joylashtirilgan. O‗qituvchilar onlayn darslarda
qatnashganlarni nazorat qilish uchun "Kutish xonasi" («Зал ожидания»)
funksiyasidan foydalanadilar.
19
Zoom platformasining kamchiliklari - translyatsiya cheklovi 40 minut. Endi
o‗quv soatlari qisqartirildi. Ilgari biz o‗quvchilarga darsning 80 daqiqasida nimani
o‗rgatgan bo‗lsak, endi ularni 40 daqiqada aytib berishimiz kerak. Ammo darsning
besh daqiqasini nazorat qilish ushun olmoqda. Ammo iltimoslarga binoan, hozirda
kompaniya, ta‘lim tashkilotlari uchun texnik ko‗makka vaqtni olib tashlashga imkon
beradi.
Zoom platformasining ijobiy tomonlari
: platformaning soddaligi, guruh bilan
o‗zaro munosabatda bo‗lish imkoniyati.
Kamchiliklari
: eshittirishlar uchun
xavfsizlikni sozlash zarurati, translyatsiya uchun 40 daqiqalik cheklov.
Masofaviy o‗qitish muhiti o‗qituvchilarning zaif moslashuvchan mahoratini
ochib berdi. O‗qituvchilar uchun jamoaviy ishni tashkil qilish, hissiy aqlni namoyon
etish, tez qaror qabul qilish va o‗quvchilarni rag‗batlantirish qiyin. Ba‘zi
o‗qituvchilar ma‘ruzalarni qo‗l bilan yozishni va ko‗rib chiqish uchun skanerini
yuborishni so‗rashadi. Bugungi kunda insonlar raqamli texnologiyalar tufayli
masofadan turib real vaqt rejimida muloqot qilishadi, o‗quvchilar bitta tugmachani
bosib "qo‗llarini ko‗tarishlari" mumkin, ular taxtada bo‗lgani kabi barmoqlari bilan
planshetga yozishlari mumkin va ularga: "Iltimos, qo‗lda yozilgan yozuvlarni yozing
va skanerlang", deyilgan... Ba‘zi o‗qituvchilar ma‘ruzalarni veb-kameraga yozib,
talabalarga yuborishadi. Bunday materiallarning sifati juda past va ularni idrok etish
juda qiyin.
Mobil ta‘limga talab boshlanganda, ko‗pchilik oddiygina multimedia
kompyuterlariga ega emas, ammo barchada smartfon mavjud. Noutbukdan tashqari
doimo materiallarni bosib chiqarish kerak.
Davomatni nazorat qilish bilan bog‗liq qiyinchiliklar paydo bo‗ladi. Ba‘zi
o‗qituvchilar chatga "+" qo‗yishni so‗rashadi, boshqalari veb-kameralarni yoqishni va
o‗quvchilarning skrinshotlarini olishni talab qilishadi. Barcha tushunmovchiliklar va
muammolar tufayli talabalar yuzma yuz ta‘lim olish tajribasiga ega emaslar, ammo
ular rasmiy bo‗lsa ham, baholarga ega bo‗lishadi.
Onlayn ta‘lim bu kamchiliklarga ega emas, chunki u elektron axborot-ta‘lim
muhitida puxta ishlab chiqilgan o‗quv jarayoniga asoslangan. O‗qituvchilarda
ko‗rsatmalar, qo‗llanmalar, eslatmalar, nazorat ro‗yxatlari, xatlar va bildirishnomalar
uchun shablonlar va hattoki taqdimotlar mavjud, bu erda hamma narsa o‗ylab
topilgan - dars boshlanishidan oldin ekrandan uy vazifali slaydgacha.
Onlayn ta‘limning kaliti - bu onlayn kursni loyihalash vositasi sifatidagi
pedagogik dizayndir. Onlayn kursni loyihalashda pedagogik dizayner materialni
o‗zlashtirish tezligi, ma‘lumotni taqdim etish shakli haqida o‗ylaydi va kelajakdagi
kurs talabalarining sonini ham hisobga oladi. Agar kursga bir vaqtning o‗zida 35
20
kishi yozilgan bo‗lsa, bu bitta texnika, agar 1000 bo‗lsa - bu butunlay boshqacha:
o‗qituvchining vaqtini tejash uchun nazorat va o‗lchov materiallari birlashtirilib,
avtomatik tekshirishning ulushi maksimal darajaga etkazilishi kerak. Loyihalashda
maqsadli auditoriya o‗rganiladi, o‗quv materialining tuzilishi shakllanadi, kontent
turlari, talabalar bilan o‗zaro munosabatlar formatlari, topshiriq turlari aniqlanadi va
imtihon topshirish va fikr-mulohazalarga qadar hamma narsa rejalashtiriladi.
Xaqiqiy onlayn kurslar mutaxassislar guruhi ishtirokida professional
studiyalarda suratga olinadi. Bitta kursni ishlab chiqarish qiymati 100 million
so‗mdan oshishi ham mumkin. Kurs muallifi grafikalar, modellar, rasmlar,
animatsiya, misollar, formulalar va boshqa materiallarr bilan to‗ldiradi. Onlayn kurs
yaratish juda katta ish.
Universitetlar konsultatsiya, laboratoriya ishi va yakuniy imtihonni
proktorlik
(masofaviy testlar, imtihonlar va boshqa testlardan o‗tishni nazorat qilish tizimi) bilan
qanday tashkil qilishni rejalashtirishlari kerak.
Do'stlaringiz bilan baham: |
