2.SQLda ma’lumotlar turlari(tiplari). SQL tili va ma’lumotlar tiplari. Ma’lumotlar tiplari.
SQL tilida quyidagi asosiy ma’lumotlar tiplari ishlatilib, ularning formatlari xar xil MBBT lar uchun farq qilishi mumkin:
INTEGER - butun son (odatda 10 tagacha qiymatli raqam va ishora).
SMALLINT - "qisqa butun" (odatda 5 tagacha qiymatli raqam va ishora).
DECIMAL(p,q) - o‘nli son, p raqam va ishoradan iborat (0 < p < 16). O‘nli nuqtadan so‘ng raqamlar soni q orqali beriladi (q < p, agar q = 0 bo‘lsa, tashlab yuborilishi mumkin).
FLOAT - xaqiqiy son 15 ta qiymatli raqam va butun darajadan iborat. Daraja MBBT tipi bilan aniqlanadi (masalan, 75 yoki 307).
CHAR(n) - uzunligi o‘zgarmas, n ga teng bo‘lgan simvolli qator (0 < n < 256).
VARCHAR(n) - uzunligi o‘zgaruvchi, n simvoldan oshmagan simvolli qator (n > 0 va xar xil MBBT larda xar xil lekin 4096 dan kam emas).
DATE - maxsus komanda orqali aniqlanuvchi formatdagi sana ( Subase da ko‘zda tutilgan bo‘yicha yy/mm/dd); sana maydonlari bizning eramizdan oldin bir necha mingyilliklardan boshlanuvchi va bizning eramiz beshinchi- o‘ninchi mingyilligi bilan cheklangan xaqiqiy sanalarni o‘z ichiga olishi mumkin.
TIME -maxsus komanda orqali aniqlanuvchi formatdagi vaqt (ko‘zda tutilgan bo‘yicha hh.mm.ss).
DATETIME - sana va vaqt kombinatsiyasi. (Sybase da TIMESTAMP ).
MONEY -maxsus komanda orqali aniqlanuvchi formatdagi pul. Format o‘z ichiga pul birligi simvoli ($, rub, ...) va uning joylashuvi (suffiks yoki prefiks), kasr qism aniqligi va pul qiymatini ko‘rsatish shartlarini oladi.
3.SQLda DDL, DML, DCL, TCL operatorlar guruhi. Strukturaviy so'rovlar tili (SQL) barchamizga ma'lumki, ma'lumotlar bazasi tili bo'lib, uning yordamida biz mavjud ma'lumotlar bazasida ma'lum operatsiyalarni bajarishimiz mumkin, shuningdek, ma'lumotlar bazasini yaratish uchun ushbu tildan foydalanishimiz mumkin. SQL kerakli vazifalarni bajarish uchun yaratish, tashlab qo'yish, qo'shish va boshqalar kabi ma'lum buyruqlardan foydalanadi.
Ushbu SQL buyruqlari asosan to'rt toifaga bo'linadi:
DDL - ma'lumotlarni aniqlash tili
DQl - ma'lumotlar so'rovi tili
DML - ma'lumotlarni manipulyatsiya qilish tili
DCL - Ma'lumotlarni boshqarish tili
Garchi ko'p manbalar SQL bandlarining yana bir toifasi borligini da'vo qilsa ham TCL - Tranzaksiyani boshqarish tili . Shunday qilib, biz TCL haqida ham batafsil ko'rib chiqamiz.
DDL (ma'lumotlarni aniqlash tili):
DDL yoki Data Definition Language aslida ma'lumotlar bazasi sxemasini aniqlash uchun ishlatilishi mumkin bo'lgan SQL buyruqlaridan iborat. U shunchaki ma'lumotlar bazasi sxemasining tavsiflari bilan shug'ullanadi va ma'lumotlar bazasida ma'lumotlar bazasi ob'ektlari strukturasini yaratish va o'zgartirish uchun ishlatiladi.DDL - ma'lumotlar bazasi tuzilmalarini yaratish, o'zgartirish va o'chirish uchun ishlatiladigan SQL buyruqlar to'plami, lekin ma'lumotlar emas. Ushbu buyruqlar odatda dastur orqali ma'lumotlar bazasiga kirishi kerak bo'lgan umumiy foydalanuvchi tomonidan foydalanilmaydi.
DDL buyruqlar ro'yxati:
CREATE : Bu buyruq ma'lumotlar bazasini yoki uning ob'ektlarini (masalan, jadval, indeks, funksiya, ko'rinishlar, saqlash protsedurasi va triggerlar) yaratish uchun ishlatiladi.
DROP : Ushbu buyruq ma'lumotlar bazasidan ob'ektlarni o'chirish uchun ishlatiladi.
ALTER : Bu ma'lumotlar bazasi tuzilishini o'zgartirish uchun ishlatiladi.
TRUNCATE : Bu jadvaldagi barcha yozuvlarni, shu jumladan yozuvlar uchun ajratilgan barcha joylarni olib tashlash uchun ishlatiladi.
Izoh : Bu ma'lumotlar lug'atiga sharhlar qo'shish uchun ishlatiladi.
RENAME : Bu ma'lumotlar bazasida mavjud ob'ekt nomini o'zgartirish uchun ishlatiladi.
DQL (Data Query Language):
DQL iboralari sxema ob'ektlari ichidagi ma'lumotlarga so'rovlarni bajarish uchun ishlatiladi. DQL buyrug'ining maqsadi unga berilgan so'rov asosida ba'zi bir sxema munosabatlarini olishdir. DQL ni quyidagicha ta'riflashimiz mumkin, u SQL bayonotining tarkibiy qismi bo'lib, ma'lumotlar bazasidan ma'lumotlarni olish va unga tartib o'rnatish imkonini beradi. U SELECT bayonotini o'z ichiga oladi. Ushbu buyruq ma'lumotlar bazasidan ma'lumotlarni u bilan operatsiyalarni bajarish uchun olish imkonini beradi. SELECT jadval yoki jadvalga qarshi ishga tushirilganda, natija ko'rsatiladigan yoki dastur tomonidan qabul qilinadigan boshqa vaqtinchalik jadvalga kompilyatsiya qilinadi, ya'ni frontend.
DQL ro'yxati:
SELECT : Ma'lumotlar bazasidan ma'lumotlarni olish uchun ishlatiladi
DML (ma'lumotlarni manipulyatsiya qilish tili):
Ma'lumotlar bazasida mavjud bo'lgan ma'lumotlarni manipulyatsiya qilish bilan shug'ullanadigan SQL buyruqlari DML yoki Data Manipulation Language ga tegishli va bu SQL bayonotlarining ko'p qismini o'z ichiga oladi. Bu ma'lumotlarga va ma'lumotlar bazasiga kirishni boshqaradigan SQL bayonotining komponentidir. Asosan, DCL bayonotlari DML bayonotlari bilan guruhlangan.
DML buyruqlar ro'yxati:
INSERT : Jadvalga ma'lumotlarni kiritish uchun ishlatiladi.
UPDATE : U jadvaldagi mavjud ma'lumotlarni yangilash uchun ishlatiladi.
DELETE : Ma'lumotlar bazasi jadvalidan yozuvlarni o'chirish uchun ishlatiladi.
LOCK: Jadvalni bir vaqtda boshqarish.
QO'NG'IROQ: PL/SQL yoki JAVA kichik dasturiga qo'ng'iroq qiling.
REJANI IZOH: U ma'lumotlarga kirish yo'lini tavsiflaydi.
DCL (ma'lumotlarni boshqarish tili):
DCL asosan huquqlar, ruxsatlar va ma'lumotlar bazasi tizimining boshqa boshqaruv elementlari bilan bog'liq bo'lgan GRANT va REVOKE kabi buyruqlarni o'z ichiga oladi.
DCL buyruqlar ro'yxati:
GRANT: Bu buyruq foydalanuvchilarga maʼlumotlar bazasiga kirish huquqini beradi.
REVOKE: Bu buyruq foydalanuvchining GRANT buyrug'i yordamida berilgan kirish huquqlarini bekor qiladi.
Garchi ko'pgina manbalar SQL bandlarining yana bir toifasi TCL - Transaction Control Language ekanligini da'vo qilmoqda. Shunday qilib, biz TCL haqida ham batafsil ko'rib chiqamiz. TCL buyruqlari ma'lumotlar bazasi ichidagi operatsiya bilan shug'ullanadi .
TCL buyruqlari ro'yxati:
MAZMUNI : Tranzaksiyani amalga oshiradi.
ROLLBACK : Har qanday xatolik yuz berganda tranzaksiyani orqaga qaytaradi.
SAVEPOINT : Tranzaksiya ichida saqlash nuqtasini o'rnatadi.
TRANSAKTSIYANI SET: Tranzaksiya uchun xususiyatlarni belgilang.
