Savollar: Sensor tarmoqlari standartlari va ishlash prinsiplari

Bir tarmoq
- simsiz sensor tarmoqlarini va binolarni avtomatlashtirish tarmoqlari va 
tarqatiladigan ob'ektlarni tashkil qilish uchun ochiq protokol. Bir nechta koordinatorlar va 
takrorlash qurilmalari bilan 4096 ta tugunni o'z ichiga olgan tarmoqlarni tashkil qilish va 
ma'lumotlarni uzatish masofasini oshirish imkonini beradi. Ma'lumotlarni uzatish, ichki va tashqi 
sohalarda 100 metrgacha bo'lgan masofaga va 500 metrga qadar 28,4 - 230 Kbit / s gacha 
ma'lumotlarni uzatish tezligi bilan ta'minlanadi. 
Wavenis
- 433/868/915 MGts frekanslarini ishlatadigan simsiz ma'lumotlarni uzatish 
texnologiyasi va ochiq joylarda 1000 m masofadagi va 100 kbit / s gacha bo'lgan tezlikda 200 m 
ichki me'yorda uzatishni ta'minlaydi. Wavenis texnologiyasi shaxsiy tarmoqlar va sensorli 
tarmoqlarni tashkil qilish uchun ishlatiladi, chunki transshtazerlarning ultra past quvvat iste'moli 
ular bitta batareyadan 15 yilgacha avtonom ishlashga imkon beradi. 

---

RuBee
- mahalliy simsiz tarmoq, asosan sensorlar tarmog'i sifatida ishlatiladi. Ma'lumotni 
uzatish uchun RuBee magnit to'lqinlarni ishlatadi va transmissiya 1-dan 30 metrgacha bo'lgan 
masofalarda soniyada 1,200 botni tashkil etadigan 131 KHz chastotada amalga oshiriladi. Biroq, 
bu quvvat sarfini sezilarli darajada kamaytiradi va tarmoq tugunlarining bir batareyadan bir necha 
yillar davomida avtonom tarzda ishlashiga imkon beradi. 
Tarmoq asosan yuqori tezlikni talab qilmaydigan maxsus maqsadlar uchun ishlatiladi, lekin 
uzoq batareya muddati va ishonchli, xavfsiz aloqa talab qiladi. Past chastotadan foydalanish 
sizning uyingizda ma'lumotlarni uzatish bilan bog'liq muammolardan qochish imkonini beradi, 
chunki signal aks ettirilmaydi va devorlar va boshqa narsalar tomonidan bloklanmaydi. AQShdagi 
RuBee tarmog'i Mudofaa vazirligi va Energetika boshqarmasi tomonidan tasdiqlangan va yuqori 
xavfli ob'ektlarda foydalanish uchun tavsiya etiladi. 
2)
Frame Relay tarmog'i kadrlarni kommutatsiyalaydigan tarmoqdir yoki raqamli aloqa 
liniyalaridan foydalanishga qaratilgan kadrlarni retranslyatsiyalovchi tarmoqdir. Frame Relay 
texnologiyasi OSI ning fizik va kanal satxlarini qo'llab-quvvatlaydi. Frame Relay texnologiyasi 
ma'lumotlarni uzatish uchun virtual ulanishlar (kommutatsiyalanadigan yoki doimiy) texnikasidan 
foydalanadi. Frame Relay protokollari steki fizik va kanal satxlari protokollari bo'yicha virtual 
ulanish o'rnatilganda kadrlarni uzatadi. Frame Relay da tarmoq satxining funksiyalari kanal 
satxiga siljigan, shuning uchun tarmoq satxi zarurat yo'q. Kanal satxining har bir kadrida, mantiqiy 
ulanishning nomeriga ega bo'lgan sarlavxa mavjud, u marshrutlash va trafikni kommutatsiyalashda 
ishlatiladi. Frame Relay – bitta aloqa kanalida bir nechta ma'lumotlar oqimini multipleksirlaydi. 
Kadrlar kommutatordan uzatilganda o'zgartirishlarga duchor qilinmaydi, shuning uchun tarmoq 
kadrlar retranslyatsiyasi deb nomlanadi. Shunday qilib, tarmoq paketlarni emas, kadrlarni 
kommutatsiyalaydi. Ma'lumotlarni uzatish tezligi 44 Mbit/s gacha bo'ladi, lekin bunda ma'lumotlar 
butligi va ularni yetkazish aniqligi kafolatlanmaydi.
Frame Relay ma'lumotlarni sifati yaxshi raqamli kanallarda uzatishga mo'ljallangan, 
shuning uchun uning kanal satxida uzellar orasida ulanish bajarilishini tekshirish va ma'lumotlar 
aniqligini nazoratlash mavjud emas. Kadrlar lokal tarmoqlar kommutatorlaridagiga o'xshash xolda 
o'zgartirishsiz va nazoratsiz uzatiladi. Shuning xisobiga Frame Relay tarmoqlari yuqori 
unumdorlikka ega bo'ladi. Kadrlarda xatoliklar aniqlanganda, kadrlar takroriy uzatilmaydi, balki 
buzilgan kadrlar yaroqsiz deb topiladi. Ma'lumotlar aniqligining nazorati OSI modelining 
yuqoriroq satxlarida amalga oshiriladi. Frame Relay tarmoqlari korporativ va xududiy tarmoqlarda 
quyidagi sifatlarda keng qo'llanadi:
-olisdagi lokal tarmoqlar (korporativ tarmoqlarda) orasida ma'lumotlar almashinish uchun 
kanallar sifatida;
-lokal va xududiy (global) tarmoqlar orasida ma'lumotlar almashinish uchun kanallar 
sifatida.
Frame Relay (FR) texnologiyasi asosan umumiy (ochiq) kommunikatsion tarmoqlar orqali 
lokal tarmoqlar protokollarini marshrutlash uchun foydalaniladi. Frame Relay paketlar 
kommutatsiyalanadigan ma'lumotlarni interfeys orqali foydalanuvchi oxirgi qurilmalari DTE 
(marshrutizator, ko'priklar, SHK) va ma'lumotlar uzatish kanalining oxirgi uskunalari DCE 
("bulut" turidagi tarmoqning kommutatorlari) orasida uzatilishni ta'minlaydi.
Frame Relay kommutatorlari kommutatsiyaning to'ppa-to'g'ri o'tadigan texnologiyasini 
qo'llaydi, ya'ni kadrlar kommutatordan kommutatorga manzil adresi o'qilishi bilan uzatiladi, bu 
ma'lumotlarni katta tezlikda uzatilishini ta'minlaydi. Frame Relay tarmoqlarida yuqori sifatli 
uzatish kanallari qo'llanadi, shuning uchun kechikishga sezgir trafikni (tovush va mul`timedia 

---

ma'lumotlari) uzatish imkoniyati mavjud. Magistral kanallarda Frame Relay tarmoqlari optik-
tolali kabellardan foydalanadi, kirish kanallarida esa yuqori sifatli o'ralgan juftliklar qo'llanishi 
mumkin. 1-rasmda Frame Relay tarmog'ining strukturaviy sxemasi keltiraman. 
Frame Relay tarmog'ining strukturaviy sxemasi 
Frame Relay texnologiyasida axborotli bog'lanish faqat fizik va kanal satxida amalga 
oshiriladi. Axborotli bog'lanishda Frame Relay texnologiyasida tarmoq satxining qatnashmasligi 
bu texnologiyani tarmoqni tuzish avvalgi texnologiyalaridan prinsipial farqlaydi. Frame Relay 
kadrida minimal boshqaruvchi axborot mavjud, buning oqibati ma'lumotlar uzatishning yuqori 
samaradorligidir. Frame Relay texnologiyasida kadrlar oqimi yetkazilishini nazoratlar va 
boshqarish ichki qurilgan funktsiyalari mavjud emas. 
Frame Relay texnologiyasida ma'lumotlar uzatish kanallari yetarlicha ishonchli, oqimlarni 
boshqarish funktsiyalarini esa yuqori satx protokollari bajaradi deb farazlanadi. Bu xususiyatlar 
Frame Relay texnologiyasida qurilgan tarmoqlarning afzalliklarini ta'minlaydi. 
Frame Relay tarmog'ining komponentlari: 
DTE (Data Terminal Equipment) qurilmasi;
DCE (Data Circuit-Terminating Equipment) qurilmasi; 
FRAD (Frame Relay Access Device) qurilmasi. 
Frame Relay tarmog'i orqali virtual ishklaydi, Frame Relay tarmog'idagi ikkita DTE 
qurilmasi orasidan yaratilgan mantiqiy bir aloqa bo'lib, ma'lumotlar uzatish uchun ishlatiladi. 
Frame Relay tarmog'i ikkita virtual turdagi - SVC va doimiy PVC turlardan foydalanadi. 
PVC - bu tarmoq konfiguratsiyasi vaqtida qo'lda tashkil etilgan ikkita tugun o'rtasidagi 
doimiy aloqadir. Foydalanuvchining, FR xizmat ko'rsatuvchi provayder yoki tarmoq 
boshqaruvchisiga qaysi tugunlarini ulanishi kerakligini aytadi va shu so'nggi stantsiyalar o'rtasida 
PVC tashkil qiladi. 
SVC kerak bo'lganda o'rnatiladi - har qanday tugun boshqa tugunga ma'lumotlarni 
uzatishga intiladi. SVC qo'lda emas, balki dinamik ravishda o'rnatiladi. Buning uchun 
signalizatsiya standartlari ulanish nuqtasini qanday yaratish, saqlash va o'chirishni belgilaydi. 
FR tarmog'i raqamli uzatish vositasi bilan birlashtirilgan FR kalitlaridan iborat. Eng so'nggi 
uskunalar, masalan, marshrutizatorlar FR tarmog'i orqali bir yoki bir nechta yo'nalishda muloqot 
qilish. Foydalanuvchi atamashunoslikda, FR kalitlari DCE qurilma sinfiga tegishli va oxirgi 
foydalanuvchi uskunalari DTE sinfiga tegishli. DTE lar FR ning UNI protokoli spetsifikatsiyasiga 
muvofiq guruhlangan. UNI ni ifodalovchi FR kaliti keladigan kvadrat va marshrutlarni 
manzillarini tegishli yo'nalishda o'qiydi. 

---