Savollar: 1-topshiriq. O’z mutaxassislik faningiz boshqa iqtisodiy fanlardan qaysi jihatlari bilan farq qiladi? Ko’rsating

ikki guruhga ajratish mumkin:

1. 
   Ma’ruza tayyorlash shakli, mazmuniga, boshqacha aytganda ma’ruza matniga qo‘yiladigan talablar;
   
2. 
   Ma’ruza o‘qishga, uni bаyon qilishgа qo‘yiladigan talablar.⁹⁶ Ma’ruza matni har bir fanning ishchi o‘quv dasturi asosida,
   

mavzuga ajratilgan vaqtdan kelib chiqib, tayyorlanadi. Buning uchun mavjud adabiyotlar o‘rganiladi, turli manbalardan axborotlar yig‘iladi.

Ma’lum bir yo‘nalishga, iqtisodiyotni asosiy qonunlari, tendensiyalari, tamoyillari, ijtimoiy, iqtisodiy taraqqiyotning muammolarini tahlil qilishga qaratilgan bo‘lishi kerak. Shuningdek, yosh avlodning dunyoqarashini shakllantirish, hayot kechirish tarzini tanlashning tarbiyaviy ahamiyatini oshirishi lozim. Ilmiyligi jihatdan nazariya asoslarini amaliyot bilan, masalaning qo‘yilishini ilmiylik bilan hamda iqtisodiyotning yangi dolzarb masalalariga ijodiy yondashish bilan, nazariy dalillarning mantiqiylik bilan uzviy birligi ta’minlanishi kerak.

Birinchi guruh, ma’ruza matniga qo‘yiladigan talablar quyidagilardan iborat: o‘qituvchi ma’ruzaning detallashtirilgan rejasi, boshqacha aytganda texnologik xaritasini tuzishi zarur. U aniq va lo‘nda ifodalangan butun ma’ruza mazmunini qamrab oluvchi masalalarni o‘z ichiga olishi lozim.

Bayon qilinishi ko‘zda tutilgan masalalar mantiqiy izchillikda yoritilishi hamda ular qisqacha xulosalar bilan yakunlanishi kerak.

Ma’ruza matni kirish, asosiy va yakuniy qism, ya’ni xulosa qismlaridan iborat bo‘ladi. Ma’ruzaning mazmuni ochib beriladigan asosiy qismida quyidagi jihatlarga e’tibor berilishi lozim:

Mа’ruzа mаzmuni quyidаgi mеzоnlаrgа jаvоb bеrishi lоzim: yangilik, ilmiylik, аsоslilik vа ахbоrоt uchun bеlgilаngаnlik; аniq, ishоnchli misоl, fаkt, аsоsnоmа vа ilmiy dаlillаrning mаvjudligi, stаtistik mа’lumоtlаrgа tаyanishi. Ayniqsа iqtisodiy fаnning хususiyatidаn kеlib chiqqаn hоldа qоnunlаr, qоnun оsti hujjаtlаri, mе’yoriy hujjаtlаrgа аsоslаngаnligi аlоhidа rоl o‘ynаydi.

Ma’ruzani o‘qish va matnni tayyorlash jarayonida qo‘llaniladigan barcha an’anaviy va zamonaviy usullar, yo‘llar hamda texnik vositalar, jumladan multimedia vositalari va ko‘rgazmali o‘quv qurollari bayon qilinayotgan mavzuning asosiy mazmunini ochib berishga qaratilgan bo‘lishi lozim. Ma’ruzaning yakuniy qismi, xulosasida quyidagilar ko‘rsatilishi shart:

• 
  mavzu yuzasidan asosiy xulosalar;
  
• 
  ma’ruzadagi asosiy tayanch tushunchalar;
  
• 
  talabalarda bilishga va o‘rganishga qiziqish uyg‘otuvchi hamda o‘zlashtirishlarini nazorat qilish imkonini beruvchi savollar turkumini keltirilishi; Adabiyotlar ro‘yxati ma’ruza mazmunini aks ettirishi lozim.
  

Ma’ruza talabalarda fanni o‘rganishga qiziqish, ishtiyoq uyg‘otishi kerak.

Ma’ruzani shunday tuzish kerakki, talabada fanni chuqur o‘rganish uchun mustaqil ravishda adabiyotlar topish, ularni ustida ishlash, tushunishga xohish-istak tug‘ilsin. Shuning uchun zarur materiallar, kitoblar, jurnal va boshqa manbalarni tanlash prinsipial ahamiyatga ega.

Ma’ruzaning ijtimoiy-iqtisodiy yo‘nalishi uning ilmiyligi bilan bog‘liq. Ma’ruzachi real hayotning obyektiv tahliliga, iqtisodiy taraqqiyotning asosiy qonuniyatlariga, iqtisodiy hodisalar va xo‘jalik hayotining omillari o‘rtasidagi ichki bog‘lanishlarni aniqlashga, tahlil qilishga asoslanishi kerak.

Tajriba shuni ko‘rsatadiki, talabaga ishonchli dalillar, chuqur tahlil ko‘proq ta’sir qiladi. Har qanday fan, jumladan, iqtisodiy fanlar ham ishonchli dalillar, ma’lumotlar, nazariy va amaliy xulosalarga tayanadi