Savol Jinoyatlar o‘z xususiyati va ijtimoiy xavflilik darajasiga ko‘ra qanday tasniflanadi? Javob

Jinoyat  tarkibining  subyektiv  tomoni  –  jinoyat  qonunida  jinoyat  deb 

belgilangan ijtimoiy xavfli qilmishni sodir etgan shaxsning o‘z qilmishiga bo‘lgan 

ruhiy  munosabati  tushuniladi.  Subyektiv  tomonning  zaruriy  belgisi  hisoblangan 

ayb,  jinoyat  tarkibining  ham  zaruriy  belgisi  hisoblanadi.  Motiv  va  maqsad 

fakultativ  belgilar  sanalib,  jinoyat  tarkibida  doim  ham  ishtirok  etavermaydi. 

Jinoyat  tarkibida  subyektiv  tomonning  bo‘lmasligi  jinoiy  javobgarlikni  istisno 

qiladi.  Shu  o‘rinda  ayb  shakliga  to‘xtalib  o‘tsak:  ayb  –  bu  barcha  turdagi  jinoyat 

tarkibi subyekt tomonining majburiy belgisi hisoblanadi. Ayb shaxsning o‘zi sodir 

etgan  ijtimoiy  xavfli  qilmishi  (harakat  yoki  harakatsizligi)ga  nisbatan  ruhiy 

munosabatida  va  ushbu  ijtimoiy  xavfli  qilmish  natijasida  kelib  chiqqan  oqibatida 

ko‘rinadi. Ayb qasd yoki ehtiyotsizlik shaklida bo‘lishi mumkin

14

. Biz muhokama 

qiloyatgan kazusda ham ayb mavjud bo‘lib, ijtimoiy xavfli qilmish to‘g‘ri qasddan 

sodir  etilgan.  Buni  shunday  ifodalash  mumkinki,  jinoyatchi  o‘zi  sodir  etayotgan 

ijtimoiy xavfli qilmishning xavflilik xususiyatini anglab yetgan va o‘z harakatlarini 

boshqara olgan. O‘z-o‘zidan ijtimoiy xavfli qilmishni qasddan sodir etish ham ikki 

turga bo‘linadi: to‘g‘ri qasd; egri qasd. Shu o‘rinda aytib o‘tish kerakki, jinoyat 

sodir  etganlikda  ayblanayotgan  har  bir  shaxsning  ishi  sudda  qonuniy  tartibda, 

oshkora  ko‘rib  chiqilib,  uning  aybi  aniqlanmaguncha  u  aybdor  hisoblanmaydi

15

. 

O‘zbekiston Respublikasi Oliy sudi Plenumi aybni sodir etilgan jinoyatning asosiy 

                                                           

14

 M.Rustambayev “Jinoyat huquqi kursi” (Umumiy qism) darslik – T.: MGHTI, 2018. 177-bet. 

15

 O‘zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasi – T.: “O‘zbekiston” 2019. 26-modda. 

---

elementlaridan biri sifatida ko‘rsatib, uning tushuntirishiga ko‘ra, hukm shaxsning 

aybdorligini  (aybsizligini)  belgilaydi,  huquqiy  jihatdan  uning  harakatini 

(harakatsizligini), jazo turi va miqdorini aniqlaydi

16

.