Savdogarlar ustozi

Mijoz har doim haq. Ularga “yo‘q” degan so‘zni ishlatmaslik kerak.

Men ustozimning savdosini uzoq vaqt kuzatib biror marta u zotning “yo‘q”, degan so‘zni ishlatganini ko‘rmadim. Xaridor so‘ragan narxga “yo‘q” deyilmas, so‘ragan narsasi bo‘lmasa, boshqa mol taklif qilinar, yoqmasa, mijozga shoshilinch bo‘lmasa, olib kelib berishardi. Shunday voqealar guvohi bo‘lganmanki, ustozning do‘konida yo‘q matoni bir kambag‘al kishi so‘radi, ammo unday mol yo‘q edi. Ustozim kutib turishini aytib, chiqib ketdi. Ancha vaqtdan so‘ng olib keldi va xaridor so‘ragan narxda sotdi. Xaridor xursand bo‘lib chiqib ketdi. Olib kelingan mato metrlab sotilmas, to‘plab savdoga qo‘yilardi. U odam yalinsa ham berilmasdi. Keyin bidimki, Abu Hanifa xazratim bir to‘p matoni sotib olib, kerakli miqdorini qirqib sotgan ekan.

Ustozim menga “xaridor doimo haq”, deb ko‘p aytardi. Ba’zan xaridorlarning ming bir injiqliklariga chidashga to‘g‘ri keladi. Savdoga kirgan odam hamma qiyinchiliklarni bo‘yniga oladi. Chunki savdosini odamlar gullatadi. Xaridor bo‘lmasa, uning do‘koni ham, moli ham arzimas bir mato xolos. Shu sabab tortisha-tortisha mol olmaydigan, obdon do‘kon aylanib, matolarni titkilab hatto kiyib ko‘rib ham aynib qoladigan, past baho berib ketadigan, janjal ko‘targisi kelib qolsa, qo‘pollashadigan olarmonlarga faqat sabr bilan muomala qilaman. Chunki do‘konda shuning uchun o‘tiribman. Men olarmonlarning xodimiman. Bu xulosalarim, uzoq tajriba va ustozning mashaqqatli darslari samarasidir. Xaridor har qanday holda ham haq. Hatto nohaq bo‘lsa ham, u bilan qattiq tortishish yaxshi emas. Agar unda noto‘g‘ri fikr shakllansa, ko‘rgan – bilganiga siz haqingizda, savdoingiz haqida noloyiq so‘zlarni aytib yuradi. Savdoni kasod qiladi. “Mana mol, istasang ol bo‘lmasa yo‘q” yoki “Olmasang teginma”, “o‘zi aqchangiz bormi?”, “olmasangiz nega meni ovvora qildingiz molni titkilab” kabi muomala xaridorni bezdiradi. Qaytib o‘sha do‘konning yaqiniga yo‘lamaydi. Chiroyli muomala va sabr savdoni rivojlantiradi. Shuning uchun har kuni rahbar (xaridorlar sotuvchilarning rahbaridir) ga munosib xizmat qilish, ko‘nglini olish va xursand qilishni o‘ylash kerak. Nohaqligini bilib tursangiz ham ortiqcha tortishmang. Aksincha “agar narxlar yoki mollar mah’qul kelmayotgan bo‘lsa, bozorni ko‘ring o‘zingiz istagan narxlarda topishingiz mumkin” qabilida javob qilish kifoya. Shunda tortishuvning oldi olinadi. Molingizning sifatiga ishonib aytgan gapingizning isbotini xaridor qaytib kelganida ko‘rasiz. Agar tortisha-tortisha ketib qolgan va yana qaytib kelgan mijozga ham yana yaxshi muomala qilaversangiz, narxni oshirib olmasangiz, u doimo sizdan xarid qiladi. Xullasi kalom doimo xaridorning manfaatini ko‘zlang, o‘shanda boy bo‘lasiz.

8.