Sapol buyumlari ishlab chiqarish texnologiyasi haqida sopolsozlik 3

Koshinlash materillari. Koshinlar mustaxkam, nam o‘tkazmaydigan, sovuqqa chidamli, asosga yaxshi yopishadigan, quyosh nuri va issiqqa bardoshli, chiroyli bo‘lishi va arxitektura yodgorliklarida avval ishlatilgan koshinlariga mos tushishi zarur. Bino va inshootlarni koshinlashda koshin g‘ishtlari, bloklari va plitalari ishlatilishi mumkin. Koshin g‘ishtlari ishlatilishi mumkin. Koshin g‘ishtlari va bloklarining sirti silliq, taram-taram novli va naqshdor bo‘lishi mumkin. Koshinlash plitalari yassi, burchakbop va ravoqbop qilib ishlab chiqariladi. Kichik o‘lchamli fasad plitalarining sirtiga-ajratilgan yuzasi silliq yoki naqshdor, rangli, sirlangan va sirlanmagan devorga yopishtiriladigan tomoni o‘yiq-o‘yiq bo‘ladi. Ichki pardoz sopol materiallari suv shimmaydigan, mustaxkam, polboplari esa zarbga chidamli, yedirilishga bardoshli bo‘lishi lozim. GOST bo‘yicha 30 hilga yaqin plitalar turli o‘lchamlarda, qalinligi esa 6 mm. dan qilib ishlab chiqariladi. Polbop sopol materiallar. Polbop sopolga-g‘isht, plitalar va koshinlar kiradi. Sopol plitalar 15 turda, uchburchak, to‘rtburchak, oltiburchak, sakkizqirrali holda ishlab chiqiladi. Polga ishlatiladigan sopol plitalarning suv shimuvchanligi 4% (massa bo‘yicha), yeyiluvchanligi 0,1 g/sm2 dan oshmasliki kerak. Sopol quvurlar. Sopol quvurlar zich, zarralari uyushib qotgan, sirti sirlangan va sirlanmagan va turli o‘lchamlarda (diametri 50 dan 600mm gacha) bo‘lishi mumkin. Sopol quvurlar xom ashyosiga shamot, ba’zan kvars qumi kukuni qo‘shiladi.

quvurlar maxsus presslarda zichlashtirilib qoliplanadi. Ularning suv shimuvchanligi 9-10% atrofida. Asosiy yodgorliklari restavratsiyasida sopol asosiy material bo‘lgani uchun, zarurat bo‘lsa GOSTda ko‘rsatilmagan buyum va qismlarini maxsus sexlarda ishlab chiqarishni yo‘lga qo‘yish lozimdir. Bu sohada ilmiy-tadqiqot ishlarini va chet ellar bilan xamkorlikni kuchaytirish zarur.

Sopol — maxsus loy (tuproq, suv, qisman qum va toʻzgʻoq aralashmasi)dan ishlanib olovda qizdirib tayyorlanadigan magʻsulot; kulollik buyumlari. Loy 2 xil usulda — koʻlda hamda kulollik charxi yordamida shaklga solib yasaladi, soʻng gulxan (xumdon)da qizdirib Sopol tayyorlanadi. Roʻzgʻorda (piyola, kosa, lagan, koʻza, oftoba, xum va boshqalar), meʼmorlik (koshin, sopolak, parchin va boshqalar) hamda sanoat (utga chidamli qoliplar va boshqalar)da Sopol buyumlari keng qoʻllanadi; bolalar oʻyinchoqlari, ayrim bezak buyumlari (haykalcha, yirik haykallar) ham shu usulda tayyorlanadi. Foydalaniladigan loy tarkibiga qarab Sopolning rangi turlicha (och sariq, qizgʻish, kulrang va boshqalar) boʻladi. Angob (loya)ga chayib olingan Sopol soyada quritilib, yana xumdonda pishiriladi. Sta bezak ishlash ham turlicha: boʻrtma, oʻyma naqshlar uning hoʻlligida, qirma gullar Sopol angobga chayib olingandan soʻng ishlanadi; xumdonga bir bor kirib chiqqan buyumlar gullar ishlangandan keyin yana bir bor xumdonda qizdiriladi. Sopol buyumlar 2 xil — sirlangan Sopol hamda sirlanmagan Sopol (terrakota)ga boʻlinadi. Sopol neolit davridan maʼlum boʻlib, sirlanmagan Sopol kadimiydir. Sirlangan Sopol buyumlar ishlab chiqarish. Oʻrta Osiyoda 10—12-asrlardan yuksak taraqqiy etdi. Oʻzbekiston hududida Sopol buyumlar ishlab chiqarish. keng yoʻlga qoʻyilgan; Sopol buyumlarni bezatilishi jihatidan birbiridan farqlanuvchi kulollik maktablari shakllangan.