Sanoq qurilmalar, turlari va ko‘rsatgichlari Bajardi: ki101 19-guruh talabasi Safarov Sardor Qabul qildi: Norqulov. A. S. Samarqand – 2021 Sanoq qurilmalar, turlari va ko‘rsatgichlari
Mavzu: Sanoq qurilmalar, turlari va ko‘rsatgichlari
Bajardi: KI101_19-guruh talabasi
Safarov Sardor
Qabul qildi: Norqulov.A.S.
SAMARQAND – 2021 Sanoq qurilmalar, turlari va ko‘rsatgichlari Kirish yoʼlli impulslarni sanashga muljallangan E X M uzeli
schetchik (sanagich) deb ataladi. Ularni sanoq sistemasi asosiga,
qanday maqsadda ishlatilshiga, sanash amalini tashkil qilish
usuliga, xonalar bogʼlanishini koʼr ish usuliga xamda ularni koʼrishda
ishlatiladigan elementlar turiga qarab farqlash mumkin.
Sanoq sistemasi asosi buyicha sanagichlar ikkilik sanoq
sistemasida ishlovchi sanagichlarga (sanash moduli 2P ga teng, p —
xonalar soni) va ixtiyoriy asosli (sanash moduli yoki sanash
koeffitsienti K si = 2P ) sanagichlarga boʼlinadi.
Qanday maqsadda ishlatilishiga qarab jamlovchi, ayiruvchi va
reversiv sanagichlarga ajratiladi.
Sanash amalini tashkil qilish boʼyicha sinxron va asinxron
sanagichlarga boʼladi.
Xonalararo bogʼlanishni koʼr ish usuliga qarab ketma — ket,
b osh d a n -o yo q (parallel) va guruxli koʼchirishli sanagichlarni
farqlash mumkin.
Schetchiklar triggerlar asosida koʼrilsada, ularni mantiqiy
elementlar yordamida ham koʼrish mumkin. Bunday sanagichlar
kombinatsion sanagichlar nomini olgan.
13.3. I k ki li sanoq sistemasida ishlaydigan asinxron sanagichlar
Аsinxron sanagichlarda xar bir keyingi trigger oldingi
trigger sxemasida shakllangan xabarlar orqali boshqariladi. Kirish
yoʼli xabarlari esa birinchi triggerning sanoq kirish yoʼliga
beriladi.
Аsinxron sanagichlar RS, JK va sinxron D triggerlar asosida
amalga oshirilgan T — triggerlar asosida koʼriladi. RS — triggerni
sanoq rejimiga oʼtkazish uchun mos xolda S va R kirish yullarini Q
vaO chiqish yoʼllari bilan ulash lozim. JK — triggerda sanoq
triggerni xosil qilish uchun J= K=1 sharti bajarilishi ke'rak.
Sinxron D —trigger asosida T trigerni xosil qilish uchun D —
kirish yoʼlini O ch i qish yoʼli bilan ulash lozim.
Bunday sanagichlarning tezkorligi kam bulib, triggerlarning
kechikish vaqti va xonalar soniga bogʼliq buladi, chunki sanagichlar
k ye tm a -k ye t koʼchirishli sxemada amalga oshiriladi.
Parallel koʼchirishli sxemalarning tezkorligi juda yuqoridir.
Parallel koʼchirishli sanagich sxemasidan koʼrinib turibdiki,
konʼyunktorlarning kir ish yoʼllariga trigger tartib nomeriniig
oʼsishi bilan koʼpayadi. Konʼyunktorlarning kir ish yullari soni
chegaralanganligi tufayli sanagichning xonalari soni katta
boʼlmaydi. Xonalari soni katta bulgan sanagichlarda ular guruxlarga
boʼlinadi va xar bir guruh ichida paralel koʼchirish zanjirlari
koʼriladi. Guruxlar oʼrtasidagi koʼchirish boshdan — oyoq (parallel)
koʼchirish usulida yoki ketma —ket koʼchirish usulida amalga
oshiriladi. Koʼchirish xabarlarini bunday tashkil qilish usuli
guruxli kuchirish^eb ataladi.
Ixtiyoriy sanash modulli sanagichlar
Raqamli hisoblash mashinalarining koʼpgina qurilmalari
uchun sanash moduli ikkining darajasiga karrali boʼlmagan
sanagichlar kerak buladi. Bularda sanagich kaskadlari soni bilan
aniqlash mumkin bulgan xxlatlar tuliq ishlatilmaydi. Bosh^acha
aytganda, bunday qurilmalar sanash moduli M=2p_1+1 dan M=2“ — 1
gacha (p>2) bulgan sanagichlardan iborat. Masalan p=4 da sa-nash
modulli 9 dan 15 gacha bulgan schetchiklarni koʼrish mumkin.
Bunday sanagichlarni qurish uchun sanash moduli M=2P bu\gan
sanagichdan «ortiqcha» turgan xolatlarni chiqarib tashlash lorim.
Taʼqiqlangan holatlarning soni Ь1taʼqiq =2n — M munosabat orqaln
aniqlanadi.
Sanagich holatlarining qaysilari ishlatilishiga qarab barcha
M*2n sanagichlar odatdagi va ixtiyoriy tartibda sanovchi
sanagichlarga boʼlinadi.
Birinchi turdagi sanagichlarda shunday teskari boglanish
zanjirlari kiritiladiki, bunday sanagich M—1 holatdan 0 xolatiga
oʼtadi. j
Ikkinchi turdagi sanagichlar xar bir xonadagi triggerning
xolati sintez qilinadi. Masalan, M=5 sanagichda birinchi usulda
tuzilgan trigger 0 dan 4 gacha sanab, keyin 0 xolatga oʼtadi. p=3.
I k ki son xonalarini jamlash amalini bajaruvchi E H M uzeli
jamlagich deb ataladi. U odatda bir xonali jamlovchi sxemalar
majmuidan iborat buladi. Jamlagichlarni quyidagicha tasniflash
mumkin. I
1. Bir xonali sonlarni jamlash usuli buyicha kombinatsion va
toʼplovchi jamlagichlarga;
2. Bir xonali sonlarni jamlash sxemasidagi ki r ish yoʼllari s oni
buyicha ik ki ki r ish yoʼli bir xonali yarim jamlagich va uch kirish
yoʼlli bir xonali jamlagichlarga;
3. Kup xonali sonlarni jamlash usuli buyicha: ketma —ket,
parallel jamlagichlar
4. Sanoq tizimining asosi va qabul qilingan kodlash usuli buyicha:
ikkilik, i k ki l i k — oʼnlik jamlagichlarga
5. Koʼchirish z anj i r i n i tashkil qilish usuli buyicha: ketma —ket,
boshdan —oyoq, guruxli, shartli koʼchirishli va koʼchi r ish qiymatini
xotirada saqlovchi jamlagichlarga.
Kombinatsion jamlagich — kirish yoʼllariga qoʼshiluvchilarning
kodlari bir vaqtda berilishi bilan chiqish yoʼllarida yigʼindi va
keyingi (katta) xonaga koʼchirish qiymati xabarini hosil qiluvchi
mantiqiy qurilmadir. Qoʼshiluvchilarning xabarlaridan biri olib
tashlanishi bilan kombinatsion jamlagichning chi qish yoʼlidagi
yigʼindi yoʼqoladi.
Yarim jamlagichlar — i k ki kirish yoʼliga va i k k i chi qish yoʼliga
ega boʼlgan mantiqiy sxema. U ni n g shartli belgilanishi va ishlash
jadvali quyidagicha:
TESTLAR
1. Samagichlar necha turga bo’linadi?
1
2
3
4
2. Sanash amalini tashkil qilish bo’yicha sanagichlar qanday turlarga bo’linadi?
