|
DIGITAL TRANSFORMATION OF SERVICES: TENDENCIES, MANAGEMENT,
STRATEGIES
Abstract
: This article discusses the state of the services sector and services market in
Uzbekistan, the views of our scientists on services, what to pay attention to in the transformation
of services, the transition to a digital ecosystem in the transformation of services, the
introduction of digital maturity assessment system.
Keywords:
Digital ecosystem, transformation, business model, digital maturity, ERP, MRP,
CRM, BPR, TQM, ISO.
“Хизматлар соҳаси ривожланган замонавий инфратузилмага эга постиндустриал
иқтисодий жамиятда хос. Айнан ривожланган давлатларда иш билан банд бўлганларнинг
60 фоизидан ортиқроғи хизмат кўрсатиш соҳаларида банд”
1
. Хизматлар соҳаси ҳар бир
тармоқ фаолиятини самарадорлигини таъминлашда юксак интеллект, замонавий маҳорат
талаб қиладиган кичик бўғин, лекин глобалл муаммоларни ҳал қилишда асосий занжир
вазифасини ҳам ўтайди. Жаҳон мамлакатларида хизматлар соҳасининг ялпи ички
маҳсулотдаги улуши ўртача 61 фоизни ташкил этди. Мамлакатимизда бу кўрсаткич 36
1
https://ru.wikipedia.org/wiki/сфера_услуг
“SANOAT VA XIZMAT KO‘RSATISH SOHALARINING RAQAMLI TRANSFORMATSIYASI:
TENDENSIYALAR, BOSHQARUV, STRATEGIYALAR”
203
фоиздир. Лекин 86 фоиз қўшимча қиймат шу соҳада яратилади.
1
“Замонавий шароитда
хизмат кўрсатиш соҳасини ўрганиш приципиал аҳамиятга эга”
2
. Ўзбекистон Республикаси
Президенти Шавкат Мирзиёев: “Вилоят, туман ва шаҳар ҳокими ўз ҳудудида хизматлар
соҳасини ривожлантириш дастурини тузиб, сўзсиз амалга ошириши керак. Бу борада
намунавий лойиҳалар ишлаб чиқиб, молиялаштиришга кўмаклашиш учун тижорат
банклари ҳудудларга бириктирилди. Барча туманлар кесимида аниқ вазифаларни ўз ичига
олган ҳукумат қарори қабул қилиш зарур”
3
лиги тўғрисида кўрсатмалар берди.
Ўзбекистонда хизматлар соҳасини ривожлантириш учун имкониятлар, шарт-шароитлар
етарлича, бироқ ривожланиш босқичи жуда секин бормоқда. Бунга сабаб бўлаётган бир
қанча омиллар мавжуд бўлиб, уларнинг энг асосийлари хизматлар соҳасини жаҳон
андозаларига мос бўлган йўналишлари ҳали Ўзбекистонга кириб келмаганлигидир, ҳамда
мавжуд соҳаларда хизматларни бошқарув механизмлари етарлича ишлаб чиқилмаган.
Энг асосий муаммолардан бири хизматлар соҳасида хизматлар бозорини етарли
даражада ривожланиши учун бошқарув механизмаларини замонавийлаштиришда зарур
бўлган бир қанча ишлар борлигидадир.
Бугунги кунда профессионал, молиявий, тиббий таълим, рекрацион ва бошқа
хизматлар баъзи холларда жой ва вақт бўйича барқарор бўлиб қолмоқда, бошқаларида
улар реал вақт режмида масофадан, шу жумладан маконда узатилади. Ушбу холат кўплаб
янги хизмат турларининг фарқланиши билан бир қаторда ўтмишда иқтисодиётни ва
биринчи навбатда хизмат кўрсатиш соҳасини таснифлашда илмий адабиётлар ва давлат
нашрларидаги сезиларли тафовутни кучайтиради, агентликлар, халқаро ташкилотлар ва
бошқалар бу масала бўйича қизғин баҳс-мунозаларга сабаб бўлди
4
. И.Н.Буценко,
А.Л.Торноруцкаялар:-“Хизматлар бозорига қуйидаги факторлар таъсир ўтказади: Моддий
ишлаб чиқариш соҳасидаги илмий-техника тараққиёти, ҳалқаро меҳнат тақсимоти,
ижтимоий-иқтисодий эҳтиёжларнинг чуқурлашуви”
5
–дейди.
Мустақиллик йилларида Ўзбекистонда хизмат кўрсатиш соҳаси жадал ривожланди.
1990-2019-йилларда Ўзбекистон ялпи ичики маҳсулотига 1990-хизмат кўрсатиш
соҳалариниг улуши 33,8 фоиздан 35,65 фоизга, хизмат кўрсатиш билан банд аҳолининг
умумий иш билан банд бўлганлар сонидаги улуши 35,6 фоиздан 50,5 фоизга ошди
6
.
Хизматлар соҳасига алоҳида эътиборни қаратган давлатлар иқтисодиётида ушбу
соҳадан тушаётган даромадлар ҳам салмоқли ҳиссага эга бўла бошлади. Хизматлар
соҳасидан тушаётган даромадлар мамлакатлар ЯИМсининг 4/3 қисмидан ошиб кетди.
Бундай давлатларга Люксембург (85%), Франция (77%), АҚШ (76%), Бельгия (75%), Буюк
Британия (75%) киради. ЯИМнинг 50 фоизидан кўпроқ қисми хизматлар соҳасидан
ташкил топган давлатларига Ғарбий Европа ва Шимолий Америка ҳамда айрим Жанубий-
Шарқий Осиё, масалан Гонконг (90%), Сингапур (69%) давлатларини киритиш мумкин.
Глобаллашиб борётган иқтисодиётда хизматлар соҳаси бозори такомиллаштиришни
талаб қилмоқда. Ҳалқ учун, истеъмолчи учун содда ва фойдаланиш учун қулай масофавий
ҳамда замонавий хизмат турларини йўлга қўйишни талаб қилмоқда. Чунки пандемия
шароитида дунё давлатлари иқтисодиётида иқтисодий трансоформациялаш жараёнлари
кетмоқда. Айниқса пандемия шароитида рақамли технологиялардан кенг фойдаланилган
ҳолда хизмат кўрсатиш бугунинг долзарб муаммоларидан бири бўлиб келмоқда.
Гап рақамли трансофрмация ҳақида кетганида, биз компаниянинг ўзини рақамли
экотизимга ўтиш жараёнини назарда тутамиз. Масалан, ИТ-тизими орқали сиз
мижозингиз билан доимий алоқда бўлишингиз, шу асосида ички бизнес
1
http://uza.uz/posts/189356
2
А.С.Запесоцкий. Экономика и управления в сфере услуг: Современное состояние и переспективы развития. –СПб,
“СПбГУП”, 2019, -Б. 10-12.
3
http://uza.uz/posts/189356
4
Л.С. Демидова В.Б. Кондратьев. Услуги в современной экономике. – М.: ИМЭМО РАН, 2010. – с. 342
5
Буценко
И.
Н
.,
Тарноруцкая А
.
Л
.
Мировой рынок услуг
:
сущность
,
особенности
,
отраслевая структура
//
Экономика и бизнес: теория и практика. 2017. с.10-14.
6
https://e-cis.info/news/566/96226/.
Do'stlaringiz bilan baham: |
