Sanoat texnologiyasi

Elektromagnit to’lqin intensivligi bu birlik yuzadan shu yuza normali yo’nalishida birlik vaqt ichida o’tayotgan yorug’lik energiyasini bir fazoviy burchakka nisbatan hisoblangan qiymatiga aytiladi. Fotometriyada elektromagnit to’lqin intensivligi yorug’lik intensivligi termini bilan almashtirilgan. Yorug’lik intensivligi to’lqin amplitudasining kvadratiga tog’ri proporsional bo’ladi.
_{I A}²


1.4. Fotometrik kattaliklar


Fotometrik kattaliklar yorug’lik bilan bog’liq bo’lgan fizikaviy parametrlar hisoblanadi. Optikaning yorug’lik energetik xarakteristikalarining o’rganuvchi bo’limiga fotometriya deyiladi.
Nurlanish oqimi deb, nurlanish quvvatiga, ya’ni vaqt birligi ichidagi nurlanish energiyasiga aytiladi. Nuqtaviy manbaning istalgan yo’nalishdagi, ya’ni istalgan fazoviy burchak orqali nurlanish oqimi bir xil bo’ladi (1.6- rasm).



1.6-rasm. Nurlanish oqimi.


Ф yorug’lik oqimi - vaqt birligida istalgan yuza orqali o’tadigan nurlanish energiyasi bilan xarakterlanadi. 1.7-rasmda Ω fazoviy burchak qarshisidagi S yuza orqali nuqtaviy manba chiqarayotgan yorug’lik oqimi “Ф” ko’rsatilgan. Agar barcha yo’nalishlardagi yorug’lik oqimlari qo’shib
chiqilsa, manbaning to’la yorug’lik oqimi hosil bo’ladi. Yorug’lik oqimining SI sistemasidagi o’lchov birligi – “lumen” dir.

1.7-rasm. “Yorug’lik oqimi” animatsiyasidan fragment


I yorug’lik kuchi - yorug’lik manbaidan fazoviy burchak bo’ylab tarqalayotgan yorug’lik oqimining shu fazoviy burchakka nisbati bilan aniqlanadi:


^I (1.12.)

Yorug’lik kuchining o’lchov birligi SI birliklar tizimida – k a n d e l a
(cd) (candela – sham so’zidan olingan) hisoblanadi va u asosiy fizik kattaliklar turkumiga kiradi (1.8-rasm).
Turli yo’nalishlar bo’yicha notekis tarqalgan holatda quyidagicha ifodalanadi:
dФ
_I
d
Yassi burchak nolinchi o’lchamga ega bo’lganligi sababli, yorug’lik kuchining o’lchamliligi yorug’lik oqimining o’lchamiga mos tushadi:
[I] = L²MT^-3V.
Yorug’lik kuchining o’lchov birligi sifatida sham qabul qilingan bo’lib, 1 steradianga teng u yassi burchak ichidagi manbaning yorug’lik kuchiga teng, bir tekis to’la oqim bir lyumen bilan ifodalanadi. Bir sham bilan beriladigan to’la oqim 4π lyumenga tengdir.
Yorug’lik kuchi birligi etalon lampalar bilan xarakterlanadi. Bu etalon lampalar halqaro kelishuv asosida qabul qilingan va yetarlicha aniqlikda qo’llanilishi mumkin.
1 kandela (1 kd) yorug'lik kuchi 540∙10 ¹² Gs chastotali monoxromatik nurlanish chiqarayotgan manba yorug’ligining energetik
kuchi 1/683 Vatt/sr ga teng bo’lgan yo’nalishdagi yorug’lik kuchiga teng.

1.8-rasm. Yorug’lik kuchi va uning o’lchov birligini tasvirlovchi animatsiyadan
fragment.


Agar to’la fazoviy burchak 4 π sr ga tengligini nazarda tutsak,

_I
4
Agar (3.1) dan yorug’lik oqimini aniqlasak, Ф = I · Ω
(1.13) hosil qilamiz.
(1.14) ni olamiz.

bu

yerdan

I

Bu tenglamadan yorug’lik kuchining o’lchov birligi Lumen/1 sr burchak bo’ylab 1 cd yorug’lik kuchiga teng nurlanish chiqariladigan nuqtaviy manbaning yoru’glik oqimi.