Sanoat texnologiyasi

9.4.Qutblangan nurlarning qo’llanilishi


Qutblanish tekisligining sun’iy aylanishi birinchi navbatda optik aktiv moddalarda sodir bo’ladi va ular qutblanish tekisligini aylantirish qobiliyati- ga ega. Bunday moddalarga kana eritmasi, sirka eritmasi kabi moddalar kiradi. Eritmada qand miqdorini aniqlovchi qurilma saxarometr yoki polyarimetr deyiladi.
Saxarometr yorug’lik manbai hamda Nikol prizmasidan iborat bo’lgan “P” polyarizator va “A” analizatordan, ko’rish trubasi “T” , mikrometrik vint, “C₁ ” “C₂” ko’rish maydoni “D” hamda eritma solingan idish “R” dan iborat.



9.3-rasm. Saxarometrning ishlash prinsipi chizmasi


Polyarizator va analizator tekisligi parallel bo’lganda ko’rish maydonida birinchi shakl ko’rinishi hosil bo’ladi. Mikrometrik vintni aylantirib maydon yoritilganligini bir xilga keltiramiz (2-shakl). Optik aktiv eritma R qo’yilganda, u qutblanish tekisligini aylantiradi va ko’rish maydonida 3-shakl hosil bo’ladi. Mikrometrik vint yordamida maydon yoritlganligini bir xilga keltirib, mikrometrik vint ko’rsatkichlar ayirmasi (φ) topiladi va quyidagi tenglamasidan

cl
(9.3)

optik aktiv modda konsentratsiyasi “c” topiladi.





9.4-rasm. “Qutblanish tekisligining burilishi” animatsiyasidan fragment

Mustahkamlash uchun savollar


1. Yorug’likning anizotrop muhitlarda ikkilanib sinishi nima sababdan yuz beradi?
2. Oddiy va oddiy bo’lmagam nurlar o’zaro qanday farqlanadilar?
3. Nikol prizmasida qutblangan nur qanday olinadi?
4. Qutblanish tekisligining sun’iy aylanishi qanday sodir bo’ladi?


Mavzuga doir test savollari