Sanoat texnologiyasi

8.3. Yorug’likning qaytishi va sinishi vaqtidagi qutblanishi. Bryuster qonuni
Qutblangan nurlar faqatgina o’tuvchi nurlarda kuzatilmasdan, balkim qaytgan va singan nurlarda ham vujudga keladi.
Agar yorug’lik ko’zguga tushib undan qaytsa va qaytgan nur yo’liga turmalin plastinkasini joylashtirsak va bu plastinkani o’z o’qi atrofida aylantirsak, undan o’tuvchi yorug’lik intensivligi maksimal qiymatdan minimal qiymatgacha o’zgaradi.


BRYUSTER DEVID (1781-
1868). Shotlandiya fizigi. Ilmiy
yo’nalishi optikaga bag’ish-
langan. 1815-yilda dielek-
_{q
triklardan qaytgan nurlarning
utblanishini o’rgangan. Nur-} 8.4-rasm. Qubtlangan nurning sinishi va qaytishi

ning ikkilanib sinishi hodisasini ochgan. 1815-yilda qutblanish tekisligining sun’iy aylanish qobiliyatini o’rgangan. 1826– yilda taqasimon ko’rinishdagi magnitni yaratgan.
Demak, bu yerda ko’zgu polyarizator vazifasini va turmalin plastinkasi analizator vazifasini o’taydi. Xuddi shunday holat singan nurlar uchun ham kuzatiladi.

8.5-rasm. “Bryuster qonuni” animatsiyasidan fragment


Bryuster qonuniga asosan, agar nur ikki muhit chegarasiga tushganda, tushish burchagi tangensi muhitning sindirish burchagiga teng bo’lsa, bu vaqtda qaytgan va singan nurlar to’la qutblangan bo’ladi.
tgi_k= n (8.3)


Mustahkamlash uchun savollar


1. Tabbiy nurlar qanday xossaga ega?
2. Qutblangan nurlar deb qanday nurlarga aytiladi?
3. Chiziqli, tekslikda va elektrik qutblangan nurlar o’zaro qanday farq qiladi?
4. Malyus qonuniga asosan analizator va polyalizatorlardan o’tgan nurlar intensivligi nimaga teng?
5. Qaytgan va singan nur qanday holatda qutblangan bo’ladi?