Sanoat texnologiyasi

6. Suvga sho’ng’igan kishi botib borayotgan Quyoshni qaysi yo’nalishida ko’radi?
7. Yorug’lik nuri skipidardan havoga chiqmoqda. Bu nur uchun to’la ichki qaytishning limit burchagi 42⁰ 23’.Skipidardagi yorug’likning tarqalish tezligi qancha?


Mavzuga doir test savollari


Ikki muhit chegarasidan o‘tayotgan yorug‘likning sinish qonuni ifodasini to‘g‘ri belgilang.
cos
_n
cos
^{sin i}1
ⁿ₁₂
sin i₂
^tgi1
_n
^tgi2
i1 i₁


Yorug‘likning qaytish qonuni qaysi ta’rifda to‘g‘ri belgilangan?
qaytgan nur tushuvchi nur va tushish nuqtasiga o‘tkazilgan normal bilan bir tekislikda yotadi, qaytish burchagi tushish burchagiga teng.
ikki muhit chegarasiga tushayotgan nur to‘la qaytadi
singan nur tushuvchi nur va tushish nuqtasiga o‘tkazilgan normal bilan bir tekislikda yotadi, tushish burchagi sinusining sinish burchagi sinusiga nisbati berilgan moddalar uchun o‘zgarmas kattalikdir.
ikki moddaning nisbiy sindirish ko‘rsatkichi ularning absolyut sindirish ko‘rsatkichi nisbatiga teng.


Linzaning fokus masofasini topish formulasi qaysi qatorda ko‘rsatilgan?
^F

_D ¹
F
a
_k
b
Eng yaxshi ko’rish masofasi qanchani tashkil qiladi?
2 m
1 m
0,5 m
0,25 m
Muhitning absolyut sindirish ko’rsatkichi deb nimaga aytiladi?
Muhitning absolyut sindirish ko’rsatkichi deb, uning vakuumga nisbatan olingan sindirish ko’rsatkichiga aytiladi
Muhitning absolyut sindirish ko’rsatkichi deb, shu muhitdan yorug’likning tarqalish qobiliyatiga aytiladi
Muhitning absolyut sindirish ko’rsatkichi deb, muhitdan yorug’lik o’tayotganda o’z yo’nalishini o’zgartirish xususiyatiga aytiladi Muhitning absolyut sindirish ko’rsatkichi deb, yorug’likni qaytara olish xususiyatiga aytiladi


Muz parchasi yordamida qog‘ozni yoqib yuborish mumkinmi?
mumkin emas, chunki muz suvning qattiq holati
mumkin, muz tiniq qavariq linza ko‘rinishida bo‘lganda quyoshdan tushgan nurlarni qog‘oz parchasiga fokuslashtirganda
mumkin emas, chunki muz yorug‘likni o‘tkazmaydi
mumkin emas, chunki muz issiqlik o‘tkazmaydi.

3-§. YORUG’LIK INTERFERENSIYASI

3.1. Yorug’lik nurlarining monoxromatlikligi va kogerentligi


O'zgarmas chastotali (to'lqin uzunlikli) va o'zgarmas amplitudali
to'lqinlarga monoxromatik to'lqin deyiladi.

3.1-rasm. “Monoxromatik to’lqin” animatsiyasidan fragment


Ikki yoki undan ortiq manbalardan tarqalayotgan, tebranish chastotalari bir xil va faza farqlari doimiy bo'lgan to’lqinlarga kogerent to'lqinlar deb ataladi.



3.2-rasm. “Kogerent manbalar” animatsiyasidan fragment


Yorug’lik to'lqinini tavsiflash uchun garmonik tebranishlarning
х = Асоs( t+ ) ko'rinishdagi tenglamasidan foydalanamiz. Bu yerda x funksiyaning ma’nosi sifatida E va H vektorlarning tebranishi tushiniladi.
Aytaylik, ikki monoxromatik kogerent х ₁=А₁соs( t+ ₁) va х₂=А₂соs( t + ₂) to'lqinlar bir-biriga ustma-ust tushsin. Natijaviy tebranish amplitudasi

А ²= А²₁+ А²₂+2А₁ А ₂ соs( ₂ - ₁)
To'lqinlar kogerent bo'lganligi uchun I А ² va I=I ₁+I₂+2 cоs( ₂ - ₁)

(1.21)
(1.22)

Fazoning соs ( ₂ - ₁)>0 shart bajariladigan nuqtalarida I>I ₁+I₂ bo'ladi. соs( ₂ - ₁)<0 bo'lgan nuqtalarda I1+I₂. Shunday qilib, 2 (yoki bir nechta) kogerent yorug’lik to'lqinlari ustma-ust tushganda, fazoda yorug’lik oqimlarining qayta taqsimlanishi ro'y beradi va natijada intensivlikning bir joyda maksimumi, boshqa joyda minimumi kuzatiladi. Bu hodisa yorug’lik intenferensiyasi deb ataladi.
Kogerent bo'lmagan to'lqinlar uchun ₂ – ₁ uzluksiz o'zgarib turadi va shuning uchun соs( ₂ – ₁) ning vaqt bo'yicha o'rtacha qiymati nolga teng, natijaviy to'lqinning intensivligi hamma yerda bir xil bo'ladi. I ₁=I₂ bo'lganda I=I ₁ bo'ladi (kogerent to'lqinlar uchun bu holda maksimumda I=4I ₁, minimumlarda I=0).
Kogerent yorug’lik to'lqinlari olish uchun 1 ta manba nurlantirayotgan to'lqinni ikkiga bo’lish usuli ishlatiladi. Bunda to'lqinlar turli optik yo'lni o'tganlaridan so'ng qo'shiladilar va intenferension manzara kuzatiladi.
Aytaylik, O nuqtadan tarqalayotgan to'lqin ikkita kogerent S ₁ va S₂ manbalarga ajraladi. S₁ va S₂ kogerent manbalardan tarqatilgan nurlar M nuqtada ustma-ust tushib, interferensiyalanadi (3.3-rasm). M nuqtadan S₁ manbagacha bo’lgan masofa L₁ va S₂ manbagacha bo’lgan masofa L₂ bo’lsin.



3.3-rasm.


Ikki nurning yo’l ayirmasi: L₂ L₁ . Agar O nuqtada tebranish fazasi
ωt bo'lsa, M nuqtada birinchi to'lqin A₁ cos (t ) , ikkinchi to'lqin A₂ cos (t ) tenglamali tebranishlarni vujudga keltiradi.

Ikki kogerent to'lqinlar uchun fazalar farqi:

d
2 2

(L₂ L₁ )
0 0
ko’rinishda bo’ladi.


(3.4)