Sanoat tarmoqlarini boshqarish

1.2 

ISHLAB CHIQARISH SOHALARIDA MARKETING FAOLIYATINI TASHKIL 

ETISHNING O‘ZIGA HOS XUSUSIYATLARI 

 

Ishlabchiqarishsohalaridamarketingmuhitidegandafirma, 

korxonayokiuningyuqoritashkilotlarfaoliyatigata’sirko‘rsatuvchiijtimoiyiqtisodiysi

yosiyvahuquqiyomillarmajmuitushuniladi. 

Marketingichkivatashqimuhitlarfarqlanadi.Ichkimuhitnishakllantiruvchiomillar, 

firmarahbariyatitomonidannazoratqilinadigan  –  texnologikjarayon,  moliyaahvoli, 

tashkiliytuzilishi, 

bozornitanlashvaboshqalarbilanbog‘liqdir. 

Nazoratqilinadiganomillarnitashkilotvauningmarketingxizmatiboshqaradi.Ana  

shuomillardanmarketingxizmatitomonidannazoratqilinmaydiganayrimlarinioliyrah

---

 

 

17 

bariyatboshqaradi. 

Unchakattabo‘lmaganyokio‘rtachatashkilotlardaumumiysiyosatmasalalarinihamma

rketingqarorlariniham, 

birshaxsodatdamulkegasiyokioliyrahbarqabulqiladi, 

lekinbundayhollardadastavvalumumiymaqsadlarnibelgilash, 

so‘ngraulargamarketingrejalarinimoslashtirishkerak.Nazoratqilinmaydiganomillart

ashkilotvauningmarketingxizmatlaritomonidanboshqarilaolmaydiganfaoliyatigata’s

irko‘rsatuvchitarkibiyqismlardir. 

Nazoratqilinmaydiganomillarningsalbiyta’sirinatijasidaqanchalikjozibalibo‘lmasin

harqandayrejabarbodbo‘lishimumkin.  

Shuninguchuntashqimuhitnimuntazamkuzatish,uningta’sirinihisobgaolishloz

imbo‘ladi, 

kutilmaganvaziyatlarsodirbo‘lgandaqilinadiganishlarrejadako‘zdatutilishikerak. 

Quyidaginazoratqilinmaydiganomillarnihamishahisobgaolishvaoldindanko‘rabilish

talabetiladi:    iste’molchilar,  raqobat,  hukumat,  iqtisodiyot,  texnologiya, 

mustaqilommaviyaxborotvositalari.  

Demak, 

yuqoridagilardanxulosaqilsak, 

firmayokikorxonaningbutunfaoliyatito‘la-

to‘kisbozormunosabatlarinimujassamlashtiradi.  Firmavabozortu    shunchalari, 

bozoriqtisodiyotisharoitidabir-

biridanajratibbo‘lmaydiganiqtisodiykategoriyalarhisoblanadi.   

Chunkifirmalarfaoliyatisizbozorbo‘lishimumkinemas. 

Marketingnitashkiletish 

– 

marketingxizmatiniboshqaradiganidoralarningtashkililiyqurilishibo‘lib, 

uyokibutopshiriqnibajarishuchunbo‘ysunishvajavobgarliknibelgilaydi.Marketingnit

ashkilqilish – korxonadabirnechayo‘nalishdaamalgaoshirilishimumkin:                                                                        

1.  Funksional-bundajavobgarliktaqsimot, 

sotish, 

ta’minotvatovarharakatinitashkilqilishdoiralarigatushadi.                                                                    

2.  Tovarlartamoyilibo‘yichatashkiletish. 

Undafunksionaltamoyillarga, 

yanabir tovarmarkasiuchunboshqaruvchilarqo‘shiladi.   

---

 

 

18 

3.  Bozortamoyilibo‘yichatashkiletish. 

Undafunksionaltamoyillariga, 

yanabirxududbozorlarivaiste’molchilarturibo‘yichaboshqaruvchilarqo‘

shiladi.  

Funksionaltashkiletishningyutuqlari,  bo‘limalarningboshqarishdagisoddalik, 

bajariladiganfunksiyalargayuqorijavobgarlikdaniboratdir. 

Lekinbutuzilishningqatorkamchiliklarihammavjud:                                                                    



 

Tovarlarbo‘yichamaxsusbo‘limlarningyo‘qligi;                            



 

Bozorningxududiysegmentlaribo‘yichamaxsusbo‘limlarningyo‘qlig;  



 

Bozortalablariningo‘zgarishivaiste’molchilartalabigaoperativreaksiyan

ingsustligi;                                                                                                       



  Marketingtashkilotlaritadbirlarningmoliyalashtirishmasalalarinixaletis

hningqiyinlashganligi.                                                                                               

Tovartamoyilibo‘yichatashkiletishtovarlarvaularguruxlaribo‘yichabo‘limlart

ashkiletishnitalabetadi. 

Undatovarbo‘limlaribo‘yichamustaqilqarorqabulqiladi. 

Marketingxizmatiningtashkiliytuzilishibukabibo‘lganshakl, 

avvaloishlabchiqaradigantovarlarassortimentikattabo‘lganfirmalargato‘g‘rikeladi. 

Tovartamoyilibo‘yichatashkiletishshakliham, 

shuningdekkamchiliklargaega. 

Boshqarishningbukabitizimimarketingfaoliyatiningo‘zigaxostamonlarinidoimhame

’tiborgaolmaydi. 

Tovarlarbo‘yichaguruxlarishchilario‘zmajburiyatlarinisamaralibajarishuchunetarlic

haxuquqlargaegaemas, 

boshqaruvapparatidakattasonliguruxvaguruxchalarpaydobo‘lishibilanularniushlabt

urishkattaharajatlartalabqiladi.Marketingni  tashkil  etish  tizimining  tarkibiy 

qismlari  quyidagilardan  iborat:  maqsad  prinsiplari,  vazifalari  (funksiyalari), 

tashkiliy  tuzilishi,  usullari,  tashkil  etishning  texnika  va  texnologiyasi,  kadrlar  va 

boshqalar.  Marketingni  tashkil  etish  maqsadi  sistemaning  to‘g‘ri  va  murakkablik 

dara-jasiga qarab  o‘zgaradi. Uning tashkiliy  tuzilish  mezoni  va  maqsadi  deganda, 

marketing  tarkibiy  tuzilishining  dinamik  barqarorligi,  evolutsiya  o‘zgarishlari  va 

tashqi 

muhit 

bilan 

o‘zaro 

ta’siri 

tushuniladi.1.2.1-

rasmdamarketingtuzilishiko‘rsatilgan.                                                                                                                            

---

 

 

19 

Quydagi 1.2.1-rasmdamarketingtuzilishikeltirilga