Sanoat portlovchimoddalari detanatsiyasining fizik mohiyati va uning parametrlarini aniqlasj

SANOAT PORTLASHLARNING TASNIFI. PORTLASH VAQTIDA PORTLOVCHI MODDANING BIR TURDAN BOSHQA TURGA O’TISHI

VA PORTLASHNING BAJARGAN ISHI.

Portlashlar tabiatiga ko’ra 3 xil bo’ladi: fizik, kimyoviy va yadroviy portlashlar. Fizik portlashlarda moddalarning fizik holati … o’zgarmas bo’ladi. Fizik portlashlarga bug’ qozonlarining portlashi, shar, balon, koptoklar ham misol bo’ladi. Kimyoviy portlashlarda esa moddalarning kimyoviy tarkibi katta tezlikda o’zgarishi kuzatilib, natijada gazlar yoki bug’lar hosil bo’ladi, hamda issiqlik ajralib chiqadi. Kimyoviy portlashlarni portlovchi modda tarkibidagi yonuvchi elementlarining oksidlanish reaksiyasi ko’rinishida tasavvur qilish mumkin.

Kimyoviy portlashlarga har qanday portlovchi moddaning portlashi, metan yoki ko’mir changining portlashini misol qilish mumkin.
Yadroviy portlashlarga yadro bo’linishi natijasida yangi elementlar hosil bo’lishining zanjir reaksiyasi kuzatiladi.
Yadroviy va termoyadroviy portlashlarda kimyoviy portlashlarga nisbatan millionlab marta ko’p miqdorda issiqlik ajralib chiqadi. Kimyoviy portlashlarda odatda 1kg portlovchi modda zaryadi portlaganda o’rtacha 10³ KK issiqlik ajralib chiqadi. Yadroviy portlashlarda bu ko’rsatkich 1,6-10¹⁰ KK, termoyadroviy portlashlarda esa o’rtacha 10¹¹ KK ni tashkil etadi.

Portlash vaqtida portlovchi moddaning bir turdan boshqa turga o’tish

shakli.
Portlash vaqtida portlovchi moddaning bir turdan boshqa turga o’tish shakllariga quyidagilar kiradi: termik kuyib yemirilish, yonish va detonatsiya.
Termik kuyib yemirilish portlovchi moddalarni ularning alangalanish haroratidan past haroratda qizdirganda kuzatiladi. Agar portlovchi moddaga berilayotgan issiqlik miqdori undan ajralib chiqayotgan issiqlik miqdoridan kata bo’lsa, portlovchi modda harorati ortib borishi natijasida reaksiyaning tezlashishi kuzatiladi. Natijada issiqlik portlashini keltirib chiqaradi. Termik kuyib yemirish hodisasi portlovchi moddalarni omborlarda saqlashda hisobga olinadi.
Yonish. Portlovchi moddalarni ularning alangalanish haroratidan yuqori haroratda qizdirganda kuzatilib, nisbatan kichik tezlikda ( sekundiga bir necha mm dan bir necha sm gacha) kechib reaksiya portlovchi modda alangalangan qismidan ajralib chiqayotgan issiqlik hisobiga uning boshqa qismlariga uzatiladi. Yonish tashqi muhitga bog’liq ( bosim va harorat).
Detonatsiya. Detonatsiyaning yonishdan farqi katta tezlikda kechadi va tashqi muhitga deyarli bog’liq emas. Yonish va detonatsiya oralig’idagi hodisa portlab yonish deyiladi. Portlab yonishning o’ziga xos xususiyati reaksiya tezligining o’zgarib turishidir. Ma’lum sharoitlarda termik kuyib yonish yonuvchi detonatsiyaga aylanishi mumkin.