Sanoat miqyosida farmatsevtik ishlab chiqarish

1. 
   Sanoat miqyosida farmatsevtik ishlab chiqarish.
   

Hozirgi vaqtda deyarli barcha rivojlangan va ko'plab rivojlanayotgan mamlakatlar iqtisodiyoti "yuqori texnologiyali sektor"ni yaratish va rivojlantirishga qaratilgan. Zamonaviy iqtisodiyotda "yuqori texnologiyalar sektori" iqtisodiy o'sishning asosiy va, ehtimol, eng muhim omili sifatida qaraladi. Farmatsevtika sanoati hozirda eng tez rivojlanayotgan, eng muhim, yuqori texnologiyali sanoatdir. Dori vositalarini patentlash, klinik va klinikadan oldingi sinovlar, marketing va tayyor mahsulotlarga oid turli qonun va qoidalarga bo'ysunadi.
Farmatsevtika sanoati hozirda eng muvaffaqiyatli va nufuzli sohalardan biri bo'lib, qarama-qarshi sharhlar mavjud. Shunga qaramay, O’zbekiston Rossiya farmatsevtika bozori o'sish sur'ati bo'yicha dunyoda etakchi o'rinlardan birini egallaydi - har yili 19% dan ortiq. Rossiyada "yuqori texnologiyalar" sektori hozirda rivojlanish bosqichida. Rossiya iqtisodiyotiga salmoqli hissa qo'shayotgan bir qancha yuqori texnologiyali tarmoqlar mavjud bo'lishiga qaramay, kompyuterlar va orgtexnika, telekommunikatsiya uskunalari, tibbiy asboblar, yuqori aniqlikdagi asboblar kabi ko'plab sohalar yangi bosqichda.
Yurtimizda va xorijda farmatsevtika ishlab chiqarishni rivojlantirish o'rtasida aniq ajratilgan chiziq mavjud. Bu asosan 1990 yilda iqtisodiyotning yangi turiga og'riqli o'tish bilan bog'liq. Shunga qaramay, masalan Rossiya farmatsevtika sanoati rivojlanishda davom etmoqda va bu ko'p jihatdan yangi dori vositalarini maqsadli izlashning so'nggi usullaridan foydalanish tufayli mumkin bo'ladi.
Rivojlanishning hozirgi bosqichida davlat tomonidan qo‘llab-quvvatlash, venchur kapitalni jalb qilish, shuningdek, mamlakatimizda endigina yaratila boshlagan zarur infratuzilmaning mavjudligi kabi sohalar uchun omon qolish masalasi o‘ta muhim. Ushbu sohalardagi kompaniyalar uchun mijozlar bazasini shakllantirish, qoplanish darajasiga erishish va dastlabki investitsiyalarni qaytarish hayotiy muammolardir. Mahalliy yuqori texnologiyali sanoatning ikkitasi asosan paydo bo'ldi: aerokosmik ishlab chiqarish va farmatsevtika.
Rossiyada aerokosmik sanoati, shubhasiz, farmatsevtikadan ko'ra ko'proq rivojlangan, bundan tashqari, bu Rossiya iqtisodiyotining boshqa tarmoqlari bilan solishtirganda eng raqobatbardosh bo'lgan Rossiya aerokosmik sanoati mahsulotlari. Masalan, samolyot ishlab chiqarishning Rossiya yalpi ichki mahsulotiga qo'shgan hissasi 2 dan 2,5% gacha, farmatsevtika sanoatining YaIMga qo'shgan hissasi esa 10 baravar kam va 0,2% ni tashkil qiladi. Biroq, farmatsevtika sanoati milliy iqtisodiyotda raqobatbardoshroq sanoatdir. Yuqorida ta'kidlanganidek, Rossiya farmatsevtika sanoatining mamlakat yalpi ichki mahsulotiga qo'shayotgan hozirgi hissasi juda kichik va atigi 0,2% ni tashkil qiladi (2010 yil holatiga ko'ra).
Taqqoslash uchun, farmatsevtika sanoati 2002 yilda AQSh yalpi ichki mahsulotining 5,5% dan ortig'ini tashkil qilgan. Mamlakatlarning katta-kichikligi, aholi soni, qolaversa, qo‘shni davlatlardan (MDH) bo‘lgan talabni hisobga oladigan bo‘lsak, iqtisodiyotning mahalliy farmatsevtika sektorining salohiyati katta ekanligini ko‘rish mumkin. Mahalliy farmatsevtika sanoatining ishlab chiqarish hajmi 2008 yilda 360 milliard rublni, 2009 yilda 430 milliard rublni tashkil etdi, shu bilan o'sish sur'ati yiliga 19,28 foizga etdi. Rossiyadagi farmatsevtika sanoati uni tashkil etuvchi kompaniyalar faoliyatining ikkita asosiy yo'nalishi, ya'ni tibbiy asbob-uskunalar va dori-darmonlar bilan ifodalanadi. Shu bilan birga, farmatsevtika mahsulotlarining umumiy hajmida dori vositalarining ulushi ortib bormoqda.
Shunday qilib, 2008 yilda dori vositalarining ulushi 79,93% ni, 2009 yilda esa 85,64% ni tashkil etdi. Aktsiyalarning bunday qayta taqsimlanishi butun sanoatning o'sishi bilan birga keladi. Sanoat ishtirokchilari soni ko'p, 10 ta eng yirik korxonalar umumiy ishlab chiqarish hajmining atigi 58,29% ni tashkil qiladi. Hozirgi vaqtda farmatsevtika mahsulotlarini va ayniqsa dori-darmonlarni ishlab chiqaruvchi ko'plab mahalliy ishlab chiqaruvchilar "generiklar" (inglizcha generic - genericdan) ishlab chiqarish bilan shug'ullanadilar, ya'ni. chet elda patent muhofazasini yo'qotgan dori vositalarining "nusxalari"
Aslida, "generiklar" allaqachon eskirgan dori-darmonlarning nusxalari bo'lib, bu mahalliy biotexnologiyaning rivojlanish sur'atlarini sekinlashtiradi. Bu holat mahalliy farmatsevtika kompaniyalarining ilmiy-tadqiqot va ishlanmalar xarajatlari ulushining nihoyatda pastligi bilan yanada og'irlashmoqda. Rossiya Federatsiyasi Iqtisodiy rivojlanish vazirligining statistik ma'lumotlariga ko'ra, mahalliy kompaniyalar yillik daromadlarining taxminan 1-2 foizini ilmiy-tadqiqot ishlariga sarflaydilar. Masalan, AQSH yoki Gʻarbiy Yevropada farmatsevtika kompaniyalari oʻzlarining yillik daromadlarining oʻrtacha 10-15 foizini ilmiy-tadqiqot ishlariga sarflaydilar, bu esa ularga innovatsion dori vositalari orqali mahsulot portfelini shakllantirish imkonini beradi.

2.