Sanoat ishlab chiqarishini tashkil etish

Tashkiliy nazariya. Korporativ munosabatlarni tashkil qilishning umumiy tamoyillaridan tashqari, har bir korporativ birlashmada korporatsiyaning tashkiliy tarkibi, xarid qilingan mulk xususiyati va boshqalar bilan asoslanadigan ma’lum bir o‘ziga xosliklar vujudga kelishi mumkin. Korporativ birlashmalarning eng keng tarqalgan shakllarini ko‘rib chiqamiz.

Assotsiatsiya. Birlashmaga a’zo bo‘lib kirganlarning mustaqilligini saqlab qolgan holda birgalikda hamkorlik qilish maqsadida jismoniy va (yoki) yuridik shaxslarning ko‘ngilli birlashuvi.
Konsorsium. Korporatsiyalar, banklar va boshqa tashkilotlarning umumiy kelishuv asosida kapital sig‘imi katta bo‘lgan loyihani amalga oshirish yoki birgalikda zayom joylashtirish uchun (buyurtmachilar oldida birgalikda javobgar bo‘ladi) vaqtinchalik birlashuvi.
Konsern. Manfaatlar umumiyligi, shartnomalar, kapital, qo‘shma faoliyatda ishtirok etish bilan bog‘liq korxonalar yirik birlashuvi (ko‘pincha bunday guruh bu korporatsiyalar aksiyalariga egalik qiluvchi xolding atrofida birlashadi).
Sindikat. Bir xil mahsulot chiqaruvchi korxonalarning mahsulotni umumiy savdo tarmog‘i orqali jamoaviy sotishni tashkil qilish maqsadida birlashuvi.
Moliya sanoat guruhlari (MSG). Belgilangan tartibda mos keluvchi idoralarda ro‘yxatga olingan yuridik jihatdan mustaqil, moddiy resurslari va kapitallarini umumiy iqtisodiy maqsadga erishish uchun birlashtirgan korxonalar, moliyaviy va investitsiya institutlari guruhi. MSGda markaziy (bosh) korporatsiya ixtisoslashgan tashkilot — «boshqaruvchi kompaniya» ham, guruhga kiruvchi ishlab chiqarish korxonasi yoki birlashma, bank, moliya yoki sug‘urta kompaniyasi ham bo‘lishi mumkin.
Xolding. Aksiyalar nazorat paketiga ega, ularning operatsiyalari ustidan nazoratni amalga oshirish maqsadida boshqa kompaniya va korxonalar faoliyatini boshqaradigan yoki nazorat qiladigan aksiyadorlik kompaniyasi. Xolding kompaniyasi o‘zining ishlab chiqarish salohiyatiga ega bo‘lmasligi va ishlab chiqarish faoliyati bilan shug‘ullanmasligi mumkin.