Sanoat ishlab chiqarishini tashkil etish

---

O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O‘RTA MAXSUS  TA’LIM 

VAZIRLIGI 

 

ANDIJON MASHINASOZLIK INSTITUTI 

 

“SANOAT ISHLAB CHIQARISHINI TASHKIL ETISH” KAFEDRASI 

 

“STATISTIKA” 

 

 

fanidan 

 

MUSTAQIL ISHLARNI  BAJARISH BO‘YICHA 

 

USLUBIY  KO‘RSATMA 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

---

M U N D A R I J A 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

№  TARKIB MAZMUNI 

 

1. 

Kirish......................................................................................... 

  

2.  

Referat va uning turlari.................................................... 

  

3.      ESSE va uni yozish tartib koidalari.................................... 

  

4. 

Ilmiy tarzda matn tayyorlash koidalari.............................. 

  

5. 

Takdimot utkazish shakllari …................ 

  

6. 

Axborotni og’zaki uzatish..................... 

  

7. 

MSpowerpoint da loyiha taqdimotini tayyorlash bo‘yicha  

yo‘riqnoma.............................. 

 

 

8. 

Texnologik loyihalar ustida ishlash va ularni prezentatsiya   

qilish................................................................................... 

 

  

---

Kirish 

 

O‘zbekiston  Respublikasi  Prezidenti  va  hukumati  axborot  texnologiyalari 

dasturiy  vositalari,  ma’lumotlarning  axborot  bazalari,  multimedia  asosida  ta’lim 

jarayonini  axborotlashtirish,  uzluksiz  ta’lim  tizimini  axborot  tarmog’i  bilan 

ta’minlash  asosida  jahon  andozalariga  mos      keladigan      kadrlar      tayyorlash   

masalalariga  e’tiborni   susaytirmay kelmoqda. Uzluksiz ta’limga o‘tish sharoitida 

ta’lim muassasalarining bu sohadagi asosiy vazifalarini aniqlab, pedagogika fani va 

amaliyoti oldiga «...o‘rta va oliy ta’limning ta’lim standartlariga muvofiq ravishda 

elektron o‘qitish bazasini yaratish, ta’lim muassasalarining axborot infratuzilmasini 

shakllantirish,  barcha  o‘quv  muassasalarida  ingliz  tilini  chuqur  o‘rgatish, 

shuningdek,  Respublika  axborot  tarmog’ida  lotin  alifbosiga  asoslangan  o‘zbek 

tilidan foydalanishning standartlashtirilgan mexanizmini ishlab chiqish va joriy etish 

dasturiy chora-tadbirlar...»1 ni ishlab chiqish yuklatilgan. 

Ta’lim jarayonidagi sifat ko‘rsatkichlarini yaxshilash, ya’ni jahon andozalariga mos, 

raqobatbardosh,  yuqori  saviyaga  ega  bo‘lgan  mutaxassislar  tayyorlash  bugungi 

kunning  dolzarb  bo‘lgan  jarayonlardan  biridir.  Ushbu  murakkab  muammolarni 

yechimini topib ularni amalda keng qo‘llash oliy ta’lim tizimi xodimlari oldiga juda 

katta  vazifalar  belgilaydi.  Bunda  aniq  vazifalar  sifatida  bevosita  o‘quv  jarayonini 

yaxshilash,  o‘quv  dasturlarini  yanada  takomillashtirish,  o‘qitishning  zamonaviy 

pedagogik  texnologiyalarini  amalga  joriy  qilish,  texnik  vositalaridan    keng 

foydalanish va shu asosda masofadan o‘qitishni keng joriy qilishdan iboratdir.  

Ta’lim sifati va usuliga qarab bilim hosil bo‘ladi. Bu o‘qituvchining mahoratinigina 

emas,  balki  tinglovchining  istak-hoxishi,  qobiliyati  va  bilim  darajasini  ham 

belgilaydi.  Ta’lim  uzoq  davom  etadigan  jarayondir.  Bilim  esa  ta’limning 

uzluksizligi  vositasida  beriladigan  mavhum  tushunchaga  ega  bo‘lgan  xodisadir. 

Bilim xususiylikka ega bo‘lsa, ta’lim umumiylikka egadir. Ta’lim barcha uchun bir 

xilda  davom  etadigan  jarayon.  Bilim  ob’ektiv  borliqdagi  voqea-hodisalarning 

inhikosi  natijasida  inson  miyasidagi  mushohadalar  va  tasavvurlar  natijasida  hosil 

bo‘ladigan  tushunchalar  yig’indisi  sifatida  namoyon  bo‘ladi.  Ta’limdagi  sifat  uni 

berishda ishtirok etadigan kishilar sifati bilan belgilansa, bilim individuallikka ega 

bo‘ladi.  Ta’limni  amalga  oshiradigan  yoki  dars  beradigan  kishilarning  saviyasi 

turlicha bo‘lishi mumkin. Lekin guruhdagi talabalarga beriladigan ta’lim bir xildir, 

o‘qituvchi  bilim  emas,  balki  ta’lim  beradi.  Talaba  esa  ana  shu  ta’lim  jarayonida 

bilimga  ega  bo‘ladi.  Buning  uchun  u  mustaqil  o‘qiydi,  tayyorlanadi,  mushohada 

qiladi, tasavvurlarga ega bo‘ladi, eshitganlari va o‘qitganlarini sintez qiladi. Natijada 

bilimga ega bo‘ladi.  

Kadrlar  tayyorlash  Milliy  dasturini  amalga  oshirishda    Andijon  mashinasozlik 

instituti  professor  –  o‘qituvchilari    o‘quv  fanlari  bo‘yicha  yaxlit  ta’lim 

texnologiyalarini  loyihalashtirish  va  amalga  oshirish  ishlarini  keng  qamrovli  olib 

bormoqdalar.  

Ushbu qo‘llanmada tavsiya etilgan yangi o‘qitish modeli qo‘yidagilarga asoslangan:   

                                                           

SH. Mirziyoev «Tanqidiy tahlil, qat’iy tartib-intizom va shaxsiy javobgarlik – har bir rahbar faoliyatining kundalik 

qoidasi bo’lishi kerak». 16.01.2017y  

 

---

ta’limning har bir shaxsga yo‘naltirilganlik va tizimli yondashuv, ta’lim subhektlari 

munosabatlarini demokratlashtirilishi va inson’arvarlashtirilishiga; 

ta’limda talabalar roli o‘zgarishiga: o‘quv faoliyatini mustaqil olib boruvchi ta’lim 

jarayonining teng huquqli subhekti; 

ta’limda  o‘qituvchining  roli  o‘zgarishiga:  mustaqil  o‘quv  faoliyatining 

tashkilotchisi, talabalarining savodli maslahatchisi va yordamchisi. Talabalar bilimi, 

ko‘nikmalari,  mahoratlarining  nazoratini  hamda  ehtimolli  og’ishlarni  o‘z  vaqtida 

to‘g’rilash maqsadida ularning bilim darajasi diagnostikasini ta’minlaydi; 

ta’limning  uslublari  va  vositalarining  o‘zgarishiga:  (1)  muammoli  holatlar,  faol 

ijodiy-tadqiqiy faoliyatni yaratishga asoslangan, muammolarni qidirish va yechish, 

bilimlarni amalda qo‘llashga yo‘naltirilgan faol va interfaol usullar anhanali bo‘lib 

qolmoqda;  (2)  jamoa  va  guruh  ishlari  keng  qamrovli  ta’lim  shakliga  nisbatan 

ko‘‘aymoqda; (3) axborot texnologiyalari ta’limning anhanaviy vositalari bilan bir 

qatorda  keng  qo‘llanmoqda;  o‘quv  materiallari  ta’lim  olayotganlar  tomonidan 

bilimlarni mustaqil qidirish uchun foydalanilmoqda; 

 pedagogik  boshqarish  uslublari  va  vositalarining  o‘zgarishiga:  o‘qituvchi 

muammolarni  aniqlashga,  g’oyalarni  regeneratsiya  qilishga,  qarorlarni  qabul 

qilishga  qodir  va  ularning  amalga  oshishiga  mashul    menejerga  aylanmoqda.  U 

nafaqat  pedagogik  balki  talabalarning  o‘quv  faoliyatini  ham  bashoratlaydi, 

loyihalashtiradi va rejalashtiradi, ya’ni qo‘yilgan ta’lim maqsadini amalga oshirish 

va  o‘quv  faoliyatining  rejalashtirilgan  natijalariga  erishish  bo‘yicha  qo‘shma 

faoliyat  tizimi  va  mazmunini  ishlab  chiqadi,  bashoratlash,  loyihalashtirish  va 

rejalashtirishda  va  o‘quv  faoliyatini  tashkillashtirishda  talabalarni  qo‘llab-

quvvatlaydi, ta’lim jarayonini o‘quv dialogi va ‘olilogi sifatini tuzadi. 

SHu  bilan  birga,  o‘qituvchilar  –  loyihalashtiruvchilar  talabalarning  yangi  ta’lim 

modellari bo‘yicha qurilgan ta’lim jarayoniga tayyor emasligiga duch kelashadi. Bu 

talabalarning ta’lim subhekti sifatida ta’sir etmasligida va o‘qituvchilar tomonidan 

taklif  etiladigan  o‘quv  faoliyatining  uslub  va  vositalarini  amaliy  qo‘llash 

qo‘nikmalarining yo‘qligida namoyon bo‘ladi.  

SHu  munosabat  bilan  zamonaviy  pedagogika  texnologiyalarini  amalga  oshirish 

sharoitlarida birinchi bosqich talabalari quyidagi qo‘nikma va mahoratlarni egallab 

olishlari zarur: 

(1)  ma’ruza,  seminar  va  amaliy  mashg’ulotlarda  mustaqil  faoliyat  ko‘nikmalari: 

asosiy qoida va xulosalarni qisqa, chizma shaklida va ketma-ket yozib borish, o‘quv 

vazifalari va masalalarini hal etish uchun zarur bo‘lgan ma’lumotlarni topish, bilish, 

tushunish,  tanqidiy  baholay  olish  va  yetkazib  berish,  hamda  belgilar  va  ramzlar 

yordamida uni referat, hisobot shakliga keltira bilish; qo‘yilgan talablarga muvofiq 

o‘z  matnini  tuza  olish.  Bu  esa  talabaning  Insert,  Toifali  sharh  qurish  kabi  ta’lim 

uslub  va  vositalarini  amalga  oshirishga  faol  ishtirok  etishiga,  ma’lumotlarni 

tizimlashtirish  va  tizimdan  chiqarish,  tahlillash  va  qiyoslashga,  o‘rganilayotgan 

tushunchalar  (voqealar,  hodisalar,  mavzular  va  boshqalar)  o‘rtasidagi  aloqalar  va 

o‘zaro aloqalarga, klaster, toifali jadval, kontse’tual harita, SWOT, T-jadval, Venn 

diagrammasi, piramida, baliq skeletidan foydalangan holda muammoni hal etishni 

rejalashtirishga tayyor ekanligidan va asoslangan esse va o‘quv loyihasi bajarilishi 

to‘g’risida hisobot yoza olishiga dalolat beradi; 

---

(2) taqdimot ko‘nikmalari: chiqish vaqtida, shu hisobda o‘quv to‘shirig’i bajarilishi 

natijalari bo‘yicha, siz o‘zingizni o‘qituvchi va boshqa talabalar bilan ishonchli tuta 

olasiz va har xil vositalardan foydalana olasiz;  

(3)  kommunikativ  ko‘nikmalar:  o‘qituvchi  va  talabalar  o‘rtasida  o‘quv 

munosabatlarini  yarata  olish  xususiyati,  o‘z  nuqtai  nazarini  himoya  qila  olish  va 

murosaga  kelish,  dialogga  qo‘shilish,  mohiyati  bo‘yicha  savol  berish,  asoslangan 

javoblarni  berish,  qoidaga  rioya  qilgan  holda  bahslashish,  muzokaralar  va  davra 

suhbatlarida qatnashish; 

(4) hamkorlikdagi ishlar ko‘nikmalari: guruh bilan harakat qilishga tayyor bo‘lish – 

o‘quv  to‘shirig’ini  bajarish  bo‘yicha  qo‘shma  faoliyatni  jamoali  rejalashtirish, 

umumiy masalalarni yechishda hamkorlik qilish, ishbilarmon sherikchilik va o‘zaro 

aloqada bo‘lish; 

(5)  muammoli  holatlar  tahlil  qilish  ko‘nikmalari,  o‘quv  vazifasini  yechish, 

g’oyalarni  generatsiya  qilish  va  qarorlarni  qabul  qilishning  nostandart  usullarini 

topish, bu o‘z navbatida sizning muammoli lektsiya, tahlilda va o‘quv holatlarini 

(Keys stadi) hal etish faol ishtirokingizni ta’minlaydi. 

(6)  ma’lumotlarni  qidirish,  yig’ish,  ishlov  berish  va  saqlash  uchun  zamonaviy 

kom’yuter va axborot texnologiyalardan foydalana olishning amaliy ko‘nikmalari: 

mustaqil  ish  natijalarini  bezash  bo‘yicha  o‘quv  to’shiriqlarini  bajarish  (nutqlar, 

referatlar, o‘quv loyihalari va boshqalar).