|
5-bob. MA'MURIY, IJTIMOIY-
UCH DAVLATNING IQTISODIY TUZILISHI
§ 1. Umumiy xususiyatlar
Uch davlatning ijtimoiy-iqtisodiy tuzilishi haqida gapirganda, quyidagi
muhim fikrlarni hisobga olish kerak: 1)
tarixning muayyan davriga qarab ijtimoiy-iqtisodiy tuzumning turli xil tabiati: dastlabki
bosqich, gullab-yashnash yoki tugatish bosqichi; 2) o'xshashlik va farqlar momentlari; 3)
har uch davlatning har biri tomonidan qit'a Xitoy madaniyatini idrok etishning turli vaqtlari.
46
Ushbu bobda, asosan
, davlatchilikni shakllantirish jarayonining tugashi haqida gapirish mumkin bo'lgan uch davlat tarixidagi davr haqida
gapiramiz. Har bir davlat alohida paragrafga bag'ishlanadi. Biroq
, avvalo
, Kogure, Pucce va sillning ma'muriy, ijtimoiy-iqtisodiy tuzilishidagi ba'zi umumiy xususiyatlarga e'tibor qaratmoqchiman.
Uch davlatning ma'muriy tizimi tarixida ikki asosiy
bosqich mavjud. Birinchisi, taxminan III dan IV asrgacha davom
etgan, bu deb atalmish (shartli ravishda rus tiliga "mintaqa, tuman,
tuman"deb tarjima qilinishi mumkin) bilan bog'liq. Uch davlat davrini yakunlagan ikkinchi davr IV asrda boshlangan. va
"tumanlar va yirik shaharlar tizimi"deb ataladi.
Bu uchta shohlikda edi. Kogur va Pekche shaharlarida beshta, Silla-
oltitasida edi. Ularning asoslari qabila uyushmalari bo'lib, ular atrofida
uchta davlatning har birini shakllantirish boshlandi. Shuning uchun adabiyotda bu ba'zan "klanlar"deb ataladi. Bu
markazlashtirilgan ma'muriy tizimning asosiy qismiga aylandi. Vaqt o'tishi
bilan, Kogur, Pekche va Silla hududlariga yangi erlar qo'shilganda, bu aholisi
yuqori mavqega ega bo'lgan aholi uchun tan olingan. Kelajakda,
davlat lavozimlariga nomzodlik tizimi allaqachon shakllanganida, faqat
boo dan kelganlar
mahalliy taniqli aristokratlar bo'lsa ham, keyinchalik fath qilingan hududlarning aholisi faqat viloyatdagi lavozimga tayanishi mumkin bo'lsa-da, poytaxtda joy olishlari mumkin
edi. Boo Markaziy
hukumatga bo'ysundi, lekin ma'lum darajada mustaqillikka ega edi. Boo rahbarlari
uchta qirollikning har birining davlat kengashi a'zolari edi.
"Tumanlar va yirik shaharlar" davrida boo o'z
mustaqilligini yo'qotib, oddiy viloyat ma'muriy
birliklariga aylandi,
Uch davlatning har birining davlat tizimining markazida
mutlaq oliy hukmdor bo'lgan. Hokimiyat
davlat boshqaruvining alohida filiallari bilan shug'ullanadigan maxsus organlar tashkil etilgan poytaxt shahrida joylashgan
(ular shartli ravishda "vazirlik"tushunchasi bilan bog'liq bo'lishi mumkin).
Viloyatdagi oliy hokimiyatni amalga oshirgan mahalliy ma'muriyat
harbiy kuchga tayangan markazdan nazorat qilingan yoki hatto boshqarilgan.
Qirollik hukumati apparati bilan birgalikda aristokratiya va xizmat sinfining qatlamlari shakllandi
qaysi daraja bor edi. Eng muhimi, aristokratiya va
xizmat mulkining poytaxt va mahalliylarga bo'linishi edi. Umuman olganda, jamiyat uchta
asosiy guruhdan iborat edi: aristokratiya, oddiy odamlar va "soxta odamlar". Ularning eng tipik
vakillari qullar edi. Aholining aksariyati dehqonlar edi.
Tarixiy adabiyotda ko'pincha dehqonlar o'z
erlarini qayta ishlaganlar
47
.
Koreyaning erta tarixi davrida erga egalik qilish masalasi haligacha
hal qilinmagan. Miloddan avvalgi—
VII asr), Birlashgan sillning tarixi (VII-asrlar) va hatto keyinchalik Koreya davri
(XXIV asrlar) qishloq erlarini egalik qilish va erdan foydalanishni ta'riflamagan.
Shuning uchun, tarixchilar ko'pincha faqat
qo'shni Xitoy bilan o'xshashliklarni nazarda tutib, taxminlar yaratishlari kerak. Biroq, taxmin qilingan mulkka qaramay
er yuzidagi dehqonlar( bu, o'z navbatida, shubhali, chunki mol-mulk
mutlaq bo'lmasligi mumkin, chunki erkin
sotib olish huquqi kafolatlanmagan), er va boshqa tabiiy resurslarning oliy mulki
47
Dan Taesop. Xanguksa txonnon (Koreya tarixi insholari). Seul, 1996. P. 96.
47
qadimgi koreyaliklarning fikriga ko'ra,
qudratli Osmonlarning dunyoviy vakili bo'lgan monarxga tegishli edi.
Shunday qilib, davlatchilikni shakllantirishning dastlabki bosqichida
dalalar shaxsiy yoki "davlat" (davlat) mulki
bo'lgan, ko'p hollarda o'rmonlar, daryolar va yaylovlar jamoa
(jamoat) bo'lgan deb hisoblashadi. Shaxsiy joylar so'zning to'liq ma'nosida xususiy mulk emas edi,
chunki erni sotib olish va sotish, agar sodir bo'lsa, faqat
turar-joy a'zolarining ko'pchiligi roziligi bilan sodir bo'lgan. Turar-joy boshlig'i (so'zma — so'z "qishloq egasi" -
Chxonchju) maydonning egasi, ya'ni "oliy" sifatida xizmat qilishi mumkin edi
egasi". Qishloqlar davlat soliqlariga (
qishloq xo'jaligi mahsulotlarining bir qismiga berilgan) va soliq (uy-ro'zg'or buyumlarining bir qismi), shuningdek
, umumdavlat miqyosida mehnat va harbiy
xizmat ko'rsatishga, sug'orish inshootlari, qal'a devorlari va shunga o'xshash boshqa
ob'ektlarni qurishga jalb qilingan.
Do'stlaringiz bilan baham: |
