|
Koreya urushining to'rtinchi bosqichi(30 iyun 1951-27 iyul 1953).
Dastlabki muzokaralar 8 iyul 1951 bo'lib o'tdi, muzokaralar
Koreya urushi boshlanishidan oldin Koreya Respublikasi hududida bo'lgan Keson shahrida 10 iyul kuni rasmiy
ravishda boshlandi va 1951 yozida KXDR nazorati ostiga o'tdi va
309
O'tish: saytda harakatlanish, qidiruv O'tish: saytda harakatlanish, qidiruv P. 634.
310
Xanguk Chongcheng sa (Koreya urushlari tarixi). Seul, 1992. P. 756. — Janubiy Koreya tarixchilari
Shimoliy Koreyaning BMT qo'shinlari va janubiy Koreya tomoni
halok bo'lgan, yarador va harbiy asirlar soni 1 million kishidan iborat bo'lgan ma'lumotlar ishonchliligini inkor etmoqda.
311
Torkunov A. V. sirli urush: Koreya mojarosi 1950-1953 yillar S. 162-167.
296
front liniyasiga eng yaqin yirik turar-joy. Muzokaralarda
demarkatsiya chizig'ini o'rnatish
, shimol va janubdagi demilitarizatsiya zonasini yaratish, sulhga rioya qilish uchun mas'ul bo'lgan maxsus organning shakllanishi kabi masalalar muhokama
qilindi. Shimoliy Koreya delegatsiyasiga Bosh
shtab boshlig'i nam Il, BMT esa uzoq Sharqdagi AQSh dengiz kuchlarining bosh qo'mondoni
T. joy rahbarlik qildi.
Biroq, tinchlik muzokaralari tez orada to'xtatildi.
Janubiy Koreyaning zamonaviy tarixshunosligi Li Sonmanni sulhga qarshi harakatni tarqatishda ayblaydi
. Haqiqatan ham, Janubiy Koreya nuqtai nazaridan
Shimoliy Koreya G'arbdagi ba'zi hududlarni Keson shahridagi markaz bilan tark
etgani, Koreyalararo chegara Seulga sezilarli darajada yaqinlashganini qabul qilish qiyin edi.
18 avgust 1951 Janubiy Koreya va BMT qo'shinlarining birinchi yozgi hujumi boshlandi
. Biroq, uning maqsadi frontning g'arbiy qismidagi hududlarni "qaytarish" emas
, balki sentyabr oyida Vonsan (Sharqda) va hatto
Pxenyanga o'tishga urinish edi. Shuning uchun, ta'sirning asosiy yo'nalishi
Hvachxoni va Inchzhe mintaqasidagi Sharqiy va Kimhva mintaqasidagi Markaziy (o'qishning yana bir mumkin bo'lgan versiyasi — Kymhva)
yo'nalishi edi. Eng jiddiy janglar 1211 va 1052 balandliklarida paydo bo'ldi.
Biroq, birinchi yozgi hujum Janubiy qo'shinlari uchun muvaffaqiyatsiz bo'ldi va
18 sentyabr oyida to'xtatildi.
29 sentyabr 1951 Janubiy Koreya Amerika qo'shinlarining ikkinchi kuzgi hujumi boshlandi
. Asosiy urushlar
Chxorvon oldida va 1211 va 1052 balandliklarining Sharqiy qismida frontning Markaziy qismida paydo bo'ldi. 1951 oktyabr oyining oxiriga kelib,
Janubiy tomon KXDR mudofaa liniyasini kesib o'tolmasligi aniq bo'ldi. Keyin ikkala tomon
ham tinchlik muzokaralarini qayta boshlashga qaror qilishdi.
25 oktyabr 1951 boshlangan muzokaralar uchun maxsus xonalar bilan jihozlangan front liniyasining g'arbiy qismida kichik bir nuqta-ularning joyi Shimoliy va Pxanmunchou joylashgan Keson emas edi.
Muzokaralarning boshlanishi bilan bir vaqtda ikkala tomon
ham mudofaa muhandislik inshootlarini qurishga kirishdilar.
Markaziy va Sharqiy front liniyasining katta qismi tog'li hududlarda o'tganligi sababli, KNA qo'shinlari va Xitoy
xalq ko'ngillilari
Amerika aviatsiyasining havo hujumlariga qarshi eng yaxshi himoya vazifasini bajaradigan tunnellarni qurishga kirishdilar. Shunday qilib, 1952 o'rtasiga kelib
, qo'shinlarning bir batalon mudofaa maydoni 450-500 metr tunnellarga to'g'ri keldi.
Pxanmunchomdagi muzokaralar janubiy
tomonning old tomondan chiqib ketish uchun ko'plab bahor va yozgi urinishlariga qaramasdan, keyingi, 1952 davom etdi
. Kuzda harbiy asirlarni repatriatsiya qilish masalasi bilan bog'liq maxsus qiyinchiliklar yuzaga
keldi. Qo'lga olingan askarlar va ofitserlarning ba'zilari qaytib kelishni xohlamadilar
312
. Muzokaralar 1952 yil 8 oktyabrda to'xtatildi, 14 oktyabrda
BMT va Koreya Respublikasi qo'shinlarining frontning Markaziy va Sharqiy qismida uchinchi kuz hujumi boshlandi.
Yuzlab AQSh samolyotlari front chizig'i bo'ylab va
Shimoliy Koreyaning orqa qismidagi shaharlarga bomba hujumlarini to'xtatdi. Sharqiy qirg'oqqa 300
kemalari qo'shildi. Eng jiddiy janglar frontning Markaziy qismida Kimhva tumanida sodir
bo'lgan. Biroq, 25 noyabr oyida Janubiy Koreya-AQSh qo'shinlari
hujumni to'xtatishga majbur bo'ldi.
1953 yil 25 yanvar
kuni Birlashgan Millatlar tashkiloti va Koreya Respublikasining to'rtinchi qishki hujumi butun jabhada boshlandi. Asosiy vazifa sifatida
312
Janubiy Koreya, 18 Amerika va 1951 "ittifoqdosh" harbiy asirlar — janubiy Koreya 111 754 va 20 720
Xitoy harbiy asirlari va Shimol 7142 3193 1216 dekabr
sifatida. Janubiy Koreya manbalarining keyingi ma'lumotlariga ko'ra
, fevral 1954dan boshlab, qolgan 7900 Shimoliy Koreya va 14 700 xitoylik mahbuslarning aksariyati
o'z vatanlariga qaytib kelmaslik istagini bildirdilar va Koreya Respublikasida yoki Xitoy Respublikasida
(Tayvan) qoldi. Xuddi shunday, Janubiy Koreyaning 335 mahbuslarining aksariyati KXDR (Xanguk) da qolishni xohlashdi
Chongcheng sa (Koreya urushlari tarixi). O'tish: saytda harakatlanish, qidiruv
297
Nampxo-Pxenyan-Vonsan chegarasiga chiqish, ya'ni
200 kilometr masofadagi Shimoliy Koreya hududiga chuqur kirib borish. Biroq, bu hujum ham
kutilgan natijalarni bermadi. Aksincha, may oyida 1953da Shimoliy tomon
, asosan, frontning Sharqiy qismida, Pukhangan daryosida
va uning Markaziy qismida bir qator qarshi hujumlarni amalga oshirdi.
Shimoliy Koreya va Xitoy qo'shinlarining uchta tajovuzkor operatsiyalari mavjud
1 may (boshlanish sanasi ham 13 yoki 27 may) 27 iyul (13 yoki 15
iyulni Shimoliy Koreya hujumining tugash vaqti deb ko'rsatadi). Shuni ta'kidlash
kerakki, uzoq vaqt davomida Shimoliy tomon tomonidan amalga oshirilgan tajovuzkor operatsiyalar
juda muvaffaqiyatli bo'lib, har ikkala jangari tomonni
ham sulh bitimini tezroq tuzishga majbur qildi.
19 iyul 1953 tomonidan kelajakdagi kelishuvning barcha nuqtalari bo'yicha fikrlarning birligi erishildi
. 20 iyuldan boshlab
demarkatsiya liniyasining o'tish joyini aniqlash ishlari boshlandi va 27 iyul 1953 10 da ertalab Phanmunchomda edi
nihoyat, preambula, 5 maqola va ilovalardan tashkil topgan sulh shartnomasi imzolandi.
KXDR, XXR va BMT qo'shinlari uchta asosiy harbiy partiya vakillari tomonidan imzolangan
va shu kunning 22 soatlaridan boshlab otashkesim e'lon qilingan.
Janubiy Koreya bosh kotibi Chxwe Doxin muzokaralar olib borishdan bosh tortdi
shartnomani imzolash marosimida, lekin imzo qo'yishdan bosh tortdi.
Janubiy Koreya tomoni uzoq vaqt davomida Shimoliy Koreya bilan tinchlik o'rnatishdan voz
kechdi, ammo oxir-oqibat
mudofaa va iqtisodiyot sohalarida yangi hamkorlik shartnomasini imzolashga va'da bergan AQSh bosimi ostida kelishishga majbur bo'ldi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
