San’at estetikasi

San’at turlari
San’at turlari – san’at mavjudligini tarixan tarkib topgan barqaror shakllaridir . Biz endi san’at voqelikni inson tomonidan aks ettirishning alohida shakli ijtimoiy ongning alohida shakli ekanligi bilib oldik . San’atning umumiy qonunlari va hususiyatlari bilan tanishdik . Uning voqelikni badiiy obrazlarda aks ettirishni bildik . San’atning ijtimoiy vazifasi , uning boshqa hususiyatlari o’ziga hosligi haqida tasavvur qildik . Endi san’atning o’z ichida mavjud bo’lgan hilma – hilliklarni qarab chiqaylik . San’at badiiy adabiyot , me’morchilik , haykaltoroshlik , tasviriy san’at , grafika , musiqa , teatr , kinomatagrafiya , horeografiya (raqs san’ati) dekarativ amaliy san’at va boshqa turlarga bo’linadi . San’atning turlari ko’pligiga sabab , insonning san’at qondirishi lozim bo’lgan estetik ehtiyojlari har – xil ekanligida tashqi dunyoning ko’p qirraliligida inson idrokining o’ziga hos hususiyatlariga ega ekanligida voqelikni o’zi hilma – hil va rang baranglikdadir . Ulardan har bir hayotning biron muayyan tomoninigina bir – biriga nisbatan yaxshiroq aks ettira olishi mumkin . Ba’zan hayotdagi ayni bir hodisa san’atning har – hil turlarida aks ettiriladigan bo’lishi mumkin . Ammo bu bir – birini takrorolash emas chunki san’atning har bir turi ayni bir hodisani o’ziga hosligidan kelib chiqib aks ettiradi . Masalan , ikkinchi jahon urishi haqida ko’plab roman va she’rlar yozildi , drama va kinofilmlar yaratildi , rasmlar chizildi , haykallar qad ko’tardi .
Lekin har bir san’at turi o’zini takrorlanmas hususiyatlari bilan ajralib turadi . V.G Belinskiy aytganidek : “ Har qanday san’atning mazmuni , voqelikdir , binobarin u huddi voqealikning o’zidek tuganmasdir “ demakki uning voqelik singari rang – barang va turli – tuman bo’lishi tabiiydir . Chunki ularning har biri aloiha san’at turiga munosibdir . San’at turlari esa bir – biridan doimo farqlanib turadi . Masalan musiqada tovush , tasviriy san’atda rang va chizig’ , adabiyotda so’z , musiqa eshitish vositasida , kinofilm va spektaklni esa ayni vaqtda ham eshitish ham ko’rish yo’li bilan idrok etiladi . Bundan tashqari san’atning turlariga bo’linishning sababi ulardan voqelikni badiiy aks ettirish usuli va soitalarinig har hilligi idrok etish usuli va badiiy obraz yaratishda foydalanilgan materiallarning rang – barangligidadir , shuningdek har bir san’atning o’ziga hos obrazlar tizimi o’zini ifodali vositalari bor .