Sana: Sinf: 7 Mavzu: Suv-murakkab modda. Suvning fizik va kimyoviy xossalari Darsningmaqsadi: Ta’limiy

Darsturi:yangibilimberuvchi
Darsdaqo’llaniladiganmetodlar:
FSMU, klaster, kimtopqir? , topgan-topaloq, baliqskeleti
Darsdafoydalaniladiganjihozlar:
Kimyoviyelementlardavriy jadvali, elektron darslik, slayd, texnik jihozlar, magnit doska, ko’rgazmalivadidaktikmateriallar
I Tashkiliyqism a) salomlashish b) davomatnianiqlash d) siyosiydaqiqa
Dars bosqichlarining texnologik xaritasi:

№	Darsbosqichlari	Vaqttaqsimoti(daqiqada)	Foydalanilgan Usullar
1	Tashkiliyqism	3
2	O’tilganmavzularniso’rashvaxulosalash	10	FSMU, topgan-topaloq
3	Yangimavzubayoni	15	Klaster, jadvallarasosida
4	Mustahkamlash	10	Nazorattesti, laboratoriyaishi
5	Baholash	5
6	Uygavazifa	2

Kutiladigannatijalar

O’qituvchi	O’quvchi
Mavzuni ko’rgazmalar asosida to’liq yoritadi. Interfaol usullardan foydalanib o’quvchilarni faollashtiradi Fanga qiziqishlarini uyg’otadi O’quvchilar tomonidan berilishi mumkin bo’lgan savollarga atroflicha javob beradi Tahlillar asosida o’quvchilarni oqilona baholaydi Maqsadga erishadi	Mustaqil ishlash va fikrini bayon qilish ko’nikmalarini hosil qiladi Mavzu yuzasidan berilgan misol va masalalarni yecha oladi Yakka va guruhlarda ishlash malakasiga ega bo’ladi Mavzu bo’yicha yetarli bilim ko’nikmalarni oladi Mavzu mazmuni bilan tanishadiMavzuni o’zlashtiradi

II O’tilganmavzunitakrorlash: O’tgan darsning takrori
Bugunning poydevori.

1. 
   O’quvchilarni guruhlarga bo’lishdan avval mavzuga qiziqtirish uchun topishmoqlar beriladi. Masalan:
   
2. 
   

Elementlar karvonin,
Boshida u turadi.
Uzilib qolsa bog’lar,
Darhol birlashtiradi. (Vodorod)

U bo’lmasa yonmas olov,

Qozonlardapishmaspalov. (Kislorod)
U yomg’irdir, udir qor,
Tuman hamda yaxmalak.
Yaxshilikni keltirar,
Muz bo’lib sumalak.
(Suv)
O’quvchilarning javoblaridan ularning jamoasi nomi aniqlanadi.Ular uch guruhga – “Vodorod”, “Kislorod”, “Suv” guruhlarigabo’linadi.

3. 
   O’quvchilar FSMU texnologiyasi asosidaquyidagi jadvalni to’ldirib, izohlab beradilar.
   

Fikr	Sabab	Misol	Umumlashtirish
Vodorod – kelajak yoqilg’isi	Yongandan faqat suv hosil bo’ladi. Shu sababdan atrof-muhitni ifloslamaydi.	Vodorod – kislorod alangasi harorati 3000^oC qiyin suyuqlanadigan metallar hamda kvarsni kesish va payvandlash imkonini	Vodorod – kelajak yoqilg’isi sifatida istiqbolga ega. Tabiatni ifloslamasligi eng muhim tomoni.

III Yangi mavzu bayoni Yangi mavzu – yangi dunyo
Unda borming-ming ma’no.
• Suv — Yer sharida eng ko'p tarqalgan muhim kimyoviy birikmalardan biri.
Suv vodorod va kislorod atomlaridan tashkil topgan murakkab modda bo'lib, tarkibida ikki atom vodorod va bir atom kislorod tutadi.Suvning molekular formulasi H₂0 shaklida ifodalanadi. Suvda vodorod atom- lari kislorod atomi bilan 104,3° burchak hosil qilib birikkan. Suv molekulalari tabi- atda assotsiyatsiyalangan holda mavjud bo'ladi va (H₂O)_n tarzida ifodalanadi.

Suvning nisbiy molekular massasi uni tashkil qilgan vodorod va kislorod atom-larining nisbiy atom massalari yig'indisidan iborat: Mr(H₂O) = 2∙1 + 1∙16 = 18.
Demak, 1 mol suvning massasi 18 g ga, suvning molyar massasi 18 g/mol ga teng.
Fizikxossalari.Tozasuvrangsiz, ta'msiz, hidsiz, tiniqsuyuqlikdir.Hid bilan ta'mni suvga unda erigan qo'shimchalar beradi.Suvning ko'p fizik xossalari va o'zgarish xarakteri o'ziga xos bo'lib, tegishli holatlar uchun anomal (odatdaxosbo'lganholatdanchetlanish) bo'libhisoblanadi. Masalan, suvning zichligi qattiq (muz) holatidan suyuq holatga o'tganda boshqa moddalarniki kabi kamaymasdan, balkiortadi.Suvni 0°C dan +4°C gachaisitilganda ham zichlikortadiva +4°C da suvo'ziningmaksimalzichligigaegabo'ladivabu 1 kg/nrniyoki 1 g/mlnitashkiletadi.
Suvning yana bir xossasi uning yuqori issiqlik sig'imiga (4,18 J/K(g) egaligi (solishtirish uchun qum — 0,79; ohaktosh — 0,88; oshtuzi — 0,88; glitserin — 2,43; etilspirti — 2,85). Shuning uchun suvning tungi vaqtlarda yoki yozdan qishki mavsumga o'tishda sekin sovishi; kunduzi yoki qish- dan yozgi mavsumga o'tishda sekin isishi kuzatiladi.
Suv 0°C da muzlaydi (shu haroratda muz eriy boshlaydi), 100°C da qaynaydi va bug' holatiga o'tadi.Suv ajoyib universal erituvchi modda bo'lib, o'zida juda ko'plab anorganik va organikmoddalarni eritish xususiyatiga ega.
Kimyoviyxossalari.Suvningkimyoviyxossalariklasterusulidanfoydalanganholdabayonetiladi:



1000⁰ C



Na

Katalizator





H₂O





Oksidlar



Kristallogidratlar

Suvmolekulalariqizdirishgajudachidamli, lekin 1000°C danyuqoriharoratdasuvbug'larivodorodvakislorodgaparchalanaboshlaydi: 2H₂O = 2H₂ + O₂.

Faolmetallarsuvbilanta'sirlashib, uningtarkibidagivodorodniajratibchiqaradi:
2Na + 2H₂O = 2NaOH + H₂↑
Ba'zituzlarsuvbilankristallogidratlar deb ataluvchibirikmalarhosilqiladi:
CuSO₄ + 5H₂O = CuSO₄∙5H₂O
Qizdirilgantemirsuvbug'ibilanreaksiyagakirishadi: 3Fe + 4H₂O = Fe₃O₄ + 4H₂.
Suvbirqatorkimyoviyjarayonlarnikatalizlaydi: agar suvishtiroketmasa «qaldiroqgaz» yuqoriharoratda ham portlamaydi, is gazikisloroddayonmaydi, xlormetallarbilanta'sirlashmaydi, vodorodftoridoynabilanta'sirlashmaydi, natriyvafosforhavodaoksidlanmaydihamdaxlorbilanta'sirlashmaydi.
Shuningdek, faolvapassivmetallarningsuvgata’sirinio’qituvchilaboratoriyaishiorqaliko’rsatib, izohlabberadi. Masalan:
2Na + 2H₂O = 2NaOH + H₂↑
Cu + H₂O ≠
IV YangimavzunimustahkamlashBilimbo’lsamustahkam,
`Hechkimdanbo’lmaymizkam.
“Tenglamanidavomettiring” usuliyordamida;

1. 
   “Vodorod”guruhiga:
   

K K₂OKH

H₂ Na Zn Al O₂ Cl₂ F₂

H₂O

“Kislorod”guruhiga:

Na Na₂ONaH

H₂ Na Zn Al O₂ Cl₂ F₂

H₂O

“Suv”guruhiga:

CaCaOCaH₂
H₂ Na Zn Al O₂ Cl₂ F₂

H₂O

B) “Kim topqir?” Bundao’quvchilarningqolganqismigaquyidagi nazorat testiberiladi.O’quvchilar test topshiriqlarini to’g’ri bajarsalar suv havzalaridan birining nomi kelib chiqadi.Kalit so’z – DARYO
1. Suv molekulasi formulasi to’g’ri berilgan javobni belgilang?
R. H₂O₂ A. HO D. H₂O I. NH₃ Y. NH₄
2. Suv o’zining eng yuqori zichligiga qanday xaroratda erishadi?
A. +4^oC R. +5^oC G. -3^oC O. -4^oC N. 0^oC
3. Chuchuk suv umumiy suv zahirasining necha foizini tashkil qiladi?
B. 3% R. 2% O. 5% M. 10%
4. Odam organizmining necha foizini suv tashkil qiladi?
B. 45% A. 68% R. 48% I. 60% Y. 65%
5. Suvda vodorod va kislorod atomlari bilan …. burchak hosil qilib birikadi?
B. 105,2^o R. 103,4^o O. 104,3^o M. 101^o
V Baholash.Bilimingizoynasi,
Baholarmajmuasi.
Darsdavomidafaolishtiroketgano’quvchilarbaholanadi.
VI Uygavazifa: a) 31-32-mavzularni o’qish.
b) Suvningbiologikahamiyatihaqidaqo’shimchama’lumotto’plash.
c) Jadvalnito’ldiring

Muammo turi	Muammoning kelib chiqish sabablari	Muammoni yechish yo’llarida sizning harakatlaringiz…
Ichimliksuviningtanqisligi

JIZZAX VILOYATIXALQ TA’LIMI BOSHQARMASI
PAXTAKOR TUMANXALQ TA’LIMI BO‘LIMI
TASARRUFIDAGI 2-UMUMIY O’RTA TA’LIM MAKTABINING
KIMYO FANI O’QITUVCHISI
SHARIPOVASHOIRANING 7-SINFLARDA KIMYO FANIDAN
“SUV-MURAKKAB MODDA.SUVNING FIZIK VA KIMYOVIY XOSSALARI” MAVZUSIDA






Paxtakor-2018