Sana: Fan: Jahon tarixi Sinfi: 7

Maorifning taraqqiyoti. O'rta asr maktablari antik davr an'analari davomchisi bo'lgan. Uning asosi awalgidek "yetti erkin san 'at" deb atalgan. Boshlang'ich maktabda grammatika, falsafa asoslari va ritorika o'rganilgan. Yuqori bosqichda arifmetika, matematika, musiqa, geometriya va astronomiyadan bilim berilgan.

G'arbiy Yevropa madaniyati XII —XIII asrlardan yuksala boshlaydi. Shaharlarning yuksalishi, hunarmandchilik va savdoning rivojlanishi, Vizantiya va Arab xalifaligi madaniyatlari bilan tanishuv yevropalikiar dunyoqarashi, bilim doirasini kengaytiradi. Shaharlarda xususiy va shahar kengashlari boshqaruvidagi maktablar soni oshib boradi. Bunday maktab o'quvchilari dunyoviy bilimlarni cherkov maktablaridagiga nisbatan kengroq va chuqurroq olishgan. XII asrdan yirik shaharlarda dastlabki oliy maktablar — universitetlar ochila boshlandi. Jumladan, Bolonya va Parijda ilk universitetlar tashkil topib, ular o'z davri uchun yuksak ma'lumot berishgan. Eng yirik universitet Parijda edi. Uning asoschisi qirol xonadoni ruhoniysi Rober de Sorbon bo'lgan. Qiroldan maxsus yorliq olgan universitetlar to'la mustaqil bo'lganlar. XIII—XV asrlarda Yevropaning deyarli barcha mamlakatlari o'z uni- versitetlariga ega boiishadi. Ulami papa va yepiskoplar, imperator va qirollar, knyazlar va shaharlar tashkil etgan.

Angliyaning eng keksa universitetlari Oksford va Kembridj bo'lgan. Manbalarda yozilishicha, Kembridj universiteti Fransiyadan kelgan to'rtta o'qituvchi tomonidan dastlab oddiy bostirmada tashkil qilingan. Italiyada Bolonyadan tashqari, Neapol universiteti bo'lib unga Fridrix II asos solgan. Salamanka Ispaniyadagi eng e'tiborli universitet edi. Muqaddas Rim imperiyasidagi ilk universitet Chexiyada — Praga (1348), so'ng Avstriyada — Vena (1365) va nihoyat, Germaniyaning o'zida — Geydel- berg, Kyoln va Erfurtda ochiladi. Polshaning birinchi universiteti Kra- kovda, 1364-yilda tashkil topgan. Maktab va universitetlarning taraqqiyoti davomida kitobga talab kuchayib boradi. Ilk o'rta asrlarda kitob juda kamyob, qimmatbaho narsa hisoblangan. Kitob varaqlari pergamentda (maxsus ishlov berilgan buzoq terisida) bitilgan. Kitoblarni XII asrdan rohiblar emas, shahar- larda maxsus ochilgan ustaxonalarda hunarmandlar tayyorlanishi bilan ular arzonlasha boshlaydi. XIV asrdan qog'ozdan keng foydalanish kitob ishlab chiqarishni yanada ko'paytiradi. Dastlab qog'oz Yevropaga Samarqand va boshqa musulmon shaharlaridan keltirilgan. XII asrdan Ispaniyada Yevropadagi dastlabki qog'oz ishlab chiqarish ustaxonalari quriladi. XIV asrdan Italiyada ham qog'oz ishlab chiqarish keng tarqaladi.

Dastlab qog'ozni eski lattalardan tayyorlashgan. Nemis injeneri Iogann Gutenberg 1445-yili kitob bosish dastgohini kashf qiladi. Uning ixtirosi kitobni ommaviy tarqalishiga olib keladi.