Sana: 2019-yil 7-sinf «B»,

Sana: ____________________ 7-sinf «B», «V»

Mavzu: O`rta Osiyo tabiat zonalari.

Darsning Talimiy maqsadi: O`quvchilarga O`rta Osiyo tabiiy geografik o`lkasi haqida tushuncha berishda davom etish, O`rta Osiyo tabiat zonalari haqida, uning eng asosiy xususiyatlari haqida bilim berish.

Tarbiyaviy – shaxsning qanday sifatlari shakillantirilishi ko’rsatiladi (axloqiy, estetik,ekologik, tarbiya berish, vatanga saodat, mexnatni ulug’lash, do’stona munosabatni tarbiyalash.

Rivojlantiruvchi- o’quvchilar aqliy faoliyatining qanday shakillarini(materiallarga ishlov berish,jixozlardan foydalanish) va qanday mantiqiy jarayonlarni o’zlashtiradilar va bu qanday natija berish ifodalanadi (nutqni, fikrni o’stirish, xarakatlarni rivojlantirish

Darsning jihozi: Dunyoning tabiiy xaritalari, O`rta Osiyo va Qozog`iston tabiiy xaritasi, darslik, 7 - sinf atlasi, yozuvsiz xaritasi.

Dars o`tish metodi: Aqliy hujum, suhbat, og`zaki bayon qilish, xarita bilan ishlash.

Darsning borishi:

Tashkiliy qism: a) salomlashish; (5 daqiqa)

b) davomatni aniqlash;

v) sinf tozaligini tekshirish.

O’tilgan mavzuni mustahkamlash (10 daqiqa )

Umumiy tarizda savol-javob qilish

Yangi mavzu bayoni (15 daqiqa

Dasht zonasiga To`rg`ay platosining shimoliy qismi, Qozog`iston past tog`larining shimoliy va markaziy qismlari kiradi.

Quyidagi jadvalni to`ldirish vazifasi beriladi:

№	Tabiat zona nomi	Geografik o`rni	Iqlimi	O`simligi	Hayvonot olami
1	Dasht zonasi
2	Chala cho`l
3	Cho`l zonasi
4

Yangi mavzuni mustahkamlash (7 daqiqa )

1.Mo`tadil iqlim mintaqasi

2.Qozog`iston past tog`larining shimoliy va markaziy qismlari

3.Dasht zonasi

4.Chala cho`l

5.Cho`l zonasi

Uyga vazifa: Mavzuni o`qib kelish, savollarga javob yozish. (3 daqiqa )

O’.I.B.D.O’_______________ QO’ZIBOYEVA F.

Sana: ____________________ 7-sinf «B», «V»

31-Mavzu: Tabiiy geografik rayonashtirish haqida tushuncha Nazorat ishi (NI) - IV

Darsning.talimiy.maqsadi: O`quvchilardan o’tilgan mavzu bo’yicha belgilangan tartibda nazorat ishini olish.

Tarbiyaviy–shaxsning qanday sifatlari shakillantirilishi ko’rsatiladi (axloqiy, estetik,ekologik, tarbiya berish, vatanga saodat, mexnatni ulug’lash, do’stona munosabatni tarbiyalash.

Rivojlantiruvchi- o’quvchilar aqliy faoliyatining qanday hakillarini(materiallarga ishlov berish,jixozlardan foydalanish) va qanday mantiqiy jarayonlarni o’zlashtiradilar va bu qanday natija berish ifodalanadi (nutqni, fikrni o’stirish, xarakatlarni rivojlantirish

Shakllantiriladigan kompetensiyalar: Axborotlar to’plash. Manbalardan foydalanish. Vatanga sadoqatli, insonlarga mehr-oqibatli hamda umuminsoniy va milliy qadriyatlarga e’tiqodli bo’lish, ekologik dunyoqarash va tafakkurini mustaqil ravishda o’stirib borish.

Statistik ma’lumotlar bilan ishlay olish, ularni to’g’ri solishtira olish, proporsiyalar tuzish orqali nisbiy ulushlarni aniqlay olish, jadval, diagramma va grafiklarni tuzish, ularning mazmunini tahlil qila olish.

Darsning jihozi: Dunyoning siyosiy xaritasi, darslik, atlas.

Dars o`tish metodi: Aqliy hujum, og`zaki bayon qilish, xarita bilan ishlash.

Darsning borishi:

Tashkiliy qism: a) salomlashish; (5 daqiqa)

b) davomatni aniqlash;

v) sinf tozaligini tekshirish.

O’tilgan mavzuni mustahkamlash (10 daqiqa )

Umumiy tarizda savol-javob qilish

Yangi mavzu bayoni Nazorat ishi (NI) - IV (20 daqiqa )

1.O`rta Osiyo tekislik va tog’larida o’simliklarning qancha turi mavjud?

A) 1000- 8000 B) 2300 – 6700 C) 2000 – 7000 D) 2500 – 6500

2. Ustyurt, Qoraqum, Qizilqumdagi past tog’lar va qir etaklarida qanday tuproqlar tarqalgan?

A) Sur tusli qo’ng’ir tuproqlar B) Qumli tuproqlar

C) Taqirli tuproqlar D) Bo’z tuproqlar

3. O’tloq allyuvial tuproqlar qaysi daryo deltalarida ko’p tarqalgan?

A) Amudaryo, Sirdaryo, Ili B) Zarafshon, Sangzor, Ili

C) Tajan, Murg’ob, Amudaryo D) Sirdaryo, Qoradaryo, Chirchiq

4.O`rta Osiyoning sug’orib dehqonchilik qilinadigan yerlarida qanday tuproqlar tarqalgan?

A) O’rtloq allyuvial tuproqlar B) Taqir tuproqlar

C) Sur tusli qo’ng’ir tuproqlar D) Bo’z tuproqlar

5. To’qaylarda o’simliklarning necha turi o’sadi?

A) 3 turi B) 5 turi C) 7 turi D) 9 turi

6. O`rta Osiyoning efemir cho’llarida qaysi o’simliklar ko’p tarqalgan?

A) Rang va qo’ng’ribosh. B) Juzg`un,lola, qizil shuvoq

C) Kavrak, sho’ra, yantoq, yulg’un D) Rang, qo’ng’ribosh, saksovul, oqbosh

7. “Cho`l podshosi” deb nom olgan o`simlik qaysi?

A) Juzg`un B) Rang C) G`ong`ir bosh D) Saksovul

8. O`rta Osiyoning qaysi tog’larida mevali daraxtlar ko’p uchraydi ?

A) Turkiston, Oloy, Zarafshon B) Turkiston, Oloy, Kopetdog’

C) G’arbiy Tyanshan, Xisor, Turkiston D) Xisor, Qoratov, Bobotog’

9.Quyidagi sutemizuvchilardan qaysilari qizil kitobga kiritilgan?

A) Qoplon, xongul, qizilbo`ri, oq tirnoqli ayiq B) Bo`rsiq tulki, tiprotikan

C) Sayg`oq to`ng`iz, toshbaqa D) Bo`ri, jayron, jayra

10.O`rta Osiyo cho`llaridagi eng teskor hayvonni belgilang

A) Tulki B) Sayg`oq C) Jayron D) Chiya bo`ri

11. Tog’ hayvonlaridan jayron,ayiq, to’ng’iz, bo’rsiq qayerlarda uchraydi?

A) Igna bargli o’rmonlarda B) Baland tog’ yaylovlarida

C) Keng bargli o’rmonlarda D) To’qaylarda

12. Tog’ mintaqasi dengiz sathidan necha metrgacha bo’lgan joylarni o’z ichiga oladi?

A 1200 - 1400 m dan 2000- 2800 m gacha

B) 1200 - 1500 m dan 2800- 3000 m gacha

C) 1000 - 1300 m dan 2400- 2100 m gacha

D) 1300 - 1500 m dan 2900- 3100 m gacha

13. Chirindi qoplamiga eng boy tuproqni aniqlang.

A) Sur tusli qo’ng’ir tuproqlar B) Bo’z va tog’ dasht tuproqlar

C) O’tloq allyuvial va jigarrang tuproqlar D) Tog’ dasht va tog’ o’rmon qo’ng’ir tuproqlar

14. Quydagi tuproqlardan qaysi biri cho’l mintaqasi uchun xos emas?

A) Sur –qo’ng ‘ir tuproqlar B) Och tusli bo’z tuproqlar

C) To’q tusli bo’z tuproqlar D) Sho’rxok tuproqlar

15. Rang o’simligi qayerlarda ko’p tarqalgan?

A) Adirlarda B) To’qaylarda C) Cho’llarda D) Tog’larda

1	2	3	4	5	6	7	8	9	10	11	12	13	14	15
A	C	A	D	B	A	D	C	A	B	C	B	D	C	A

IV. Yangi mavzuni mustahkamlash: (7 daqiqa )

1. O’tilgan mavzuni Umumiy tarizda takrorlash.

V. Uyga vazifa: O’tilgan mavzu bo’yicha 5-ta savol tuzib kelish (3 daqiqa )
O’.I.B.D.O’_______________ QO’ZIBOYEVA F.

Sana: ____________________7-sinf «B», «V»

32- Mavzu: O`rta Osiyo kichik o’lkalari va tabiiy rayonlari.

Darsning talimiy maqsadi: O`quvchilarga O`rta Osiyo tabiiy geografik o`lkasi haqida tushuncha berishda davom etish, O`rta Osiyo tabiiy geografik o`lkalari haqida, ularning eng asosiy xususiyatlari haqida bilim berish.

Tarbiyaviy – shaxsning qanday sifatlari shakillantirilishi ko’rsatiladi (axloqiy, estetik,ekologik, tarbiya berish, vatanga saodat, mexnatni ulug’lash, do’stona munosabatni tarbiyalash.

Rivojlantiruvchi- o’quvchilar aqliy faoliyatining qanday shakillarini(materiallarga ishlov berish,jixozlardan foydalanish) va qanday mantiqiy jarayonlarni o’zlashtiradilar va bu qanday natija berish ifodalanadi (nutqni, fikrni o’stirish, xarakatlarni rivojlantirish

Shakllantiriladigan kompetensiyalar: Axborotlar to’plash. Manbalardan foydalanish. Vatanga sadoqatli, insonlarga mehr-oqibatli hamda umuminsoniy va milliy qadriyatlarga e’tiqodli bo’lish, ekologik dunyoqarash va tafakkurini mustaqil ravishda o’stirib borish.

Statistik ma’lumotlar bilan ishlay olish, ularni to’g’ri solishtira olish, proporsiyalar tuzish orqali nisbiy ulushlarni aniqlay olish, jadval, diagramma va grafiklarni tuzish, ularning mazmunini tahlil qila olish.

Tabiiy, ijtimoiy-iqtisodiy jarayon hamda hodisalarni kuzatish, aniqlash, tushunish va tushuntirish, Geografik ob’ektlar, joy nomlarini to’g’ri qo’llay olish, Globus, geografik atlas va xaritalardan amaliyotda foydalana olish, Tabiatni muhofaza qilish va ekologik madaniyat kabi fanga oid kompetentsiyalarni shakllantirish.

Darsning jihozi: Dunyoning tabiiy xaritalari, O`rta Osiyo va Qozog`iston tabiiy xaritasi, darslik, 7 - sinf atlasi, yozuvsiz xaritasi.

Dars o`tish metodi: Aqliy hujum, suhbat, og`zaki bayon qilish, xarita bilan ishlash.

Darsning borishi:

Tashkiliy qism: a) salomlashish; (5 daqiqa)

b) davomatni aniqlash;

v) sinf tozaligini tekshirish.

O’tilgan mavzuni mustahkamlash (10 daqiqa )

Umumiy tarizda savol-javob qilish

Yangi mavzu bayoni (20 daqiqa

O`rta Osiyo tabiiy-geografik o`lkasida iqlim ta’sirida vujudga keladigan o`ziga xos xususiyatlarga qarab ikkita tabiiy-geografik kichik o`lkani ajratish mumkin.

1. Turon tabiiy-geografik kichik o`lkasi.

2. Qozog`iston tabiiy-geografik kichik o`lkasi.

Turon tabiiy-geografik kichik o`lkasi iqlimida subtropik iqlimga xos xususiyatlar mavjud. Bu yerda efemer va efemeroid o`simliklar o`sadi.

Qozog`iston tabiiy-geografik kichik o`lkasining iqlimi mo`tadil iqlimdir.

Qozog`iston va Turon kichik o`lkalari o`rtasidagi chegara Qora bo`g`ozgo`l

janubi, Ustyurtning janubiy chinklari orqali o`tib, Qo`ng`irotgacha keladi. Undan sharq tomonga davom etib,

Qizil o`rdagacha boradi. So`ngra Qoratog`, Talas Olatovi va Farg`ona tog` tizmalarining suvayirg`ichlari bo`ylab o`tib, Otboshi, Oloy, Farg`ona tog` tizmalari tutashgan joyga boradi.

Yangi mavzuni mustahkamlash. (7 daqiqa )

1.Qozog`iston tabiiy-geografik kichik o`lkasi

2.Qozog`iston va Turon kichik o`lkalari

3.Turon tabiiy-geografik kichik o`lkasi

Uyga vazifa: Mavzuni o`qib kelish, savollarga javob yozish. (3 daqiqa )
O’.I.B.D.O’_______________ QO’ZIBOYEVA F.

Sana: ____________________7-sinf «B», «V»

33- Mavzu: Orta osiyoning ekologik muammolari va tabiatini muhofaza qilish.

Darsning talimiy maqsadi: O`quvchilarga O`rta Osiyo tabiiy geografik o`lkasi haqida tushuncha berishda davom etish, O`rta Osiyo tabiiy geografik o`lkalari haqida, ularning eng asosiy xususiyatlari haqida bilim berish.

Tarbiyaviy – shaxsning qanday sifatlari shakillantirilishi ko’rsatiladi (axloqiy, estetik,ekologik, tarbiya berish, vatanga saodat, mexnatni ulug’lash, do’stona munosabatni tarbiyalash.

Rivojlantiruvchi- o’quvchilar aqliy faoliyatining qanday shakillarini(materiallarga ishlov berish,jixozlardan foydalanish) va qanday mantiqiy jarayonlarni o’zlashtiradilar va bu qanday natija berish ifodalanadi (nutqni, fikrni o’stirish, xarakatlarni rivojlantirish

Shakllantiriladigan kompetensiyalar: Axborotlar to’plash. Manbalardan foydalanish. Vatanga sadoqatli, insonlarga mehr-oqibatli hamda umuminsoniy va milliy qadriyatlarga e’tiqodli bo’lish, ekologik dunyoqarash va tafakkurini mustaqil ravishda o’stirib borish.

Statistik ma’lumotlar bilan ishlay olish, ularni to’g’ri solishtira olish, proporsiyalar tuzish orqali nisbiy ulushlarni aniqlay olish, jadval, diagramma va grafiklarni tuzish, ularning mazmunini tahlil qila olish.

Darsning jihozi: Dunyoning tabiiy xaritalari, O`rta Osiyo va Qozog`iston tabiiy xaritasi, darslik, 7 - sinf atlasi, yozuvsiz xaritasi.

Dars o`tish metodi: Aqliy hujum, suhbat, og`zaki bayon qilish, xarita bilan ishlash.

Darsning borishi:

Tashkiliy qism: a) salomlashish; (5 daqiqa)

b) davomatni aniqlash;

v) sinf tozaligini tekshirish.

O’tilgan mavzuni mustahkamlash (10 daqiqa )

Umumiy tarizda savol-javob qilish

Yangi mavzu bayoni (20 daqiqa

Turon kichik oikasiga g'arbda Kaspiy dengizi sohillaridan sharqda Farg'ona va Ko'kshag'altog' tizmalari tutashgan yergacha, shimolda Qizilo'rdadan janubda 34° shimoliy kenglikgacha yoyilgan juda katta hudud kiradi. Shimoliy chegaralari Ustyurtning janubiy chinklari va Qizilqumning shimolidagi tekisliklar orqali o'tsa, sharqiy va janubiy chegaralari Qoratog', Talas Olatovi, Farg'ona, Sarikoi, Hindukush, Safedko'h, Nishopur, Elburs tog'larining suvayirg'ichlaridan o'tadi. Kichik oika hududining taxminan yarmini tashkil etadigan shimoli-g'arbiy qismi yer yuzasi dengiz sathidan 200 m gacha bo'lgan pasttekisliklardan iborat. Kaspiy dengizi sohillari esa dengiz sathidan ham past. Yer yuzasi sharqqa tomon ko'tarilib borib, Hindukush tog'larida 7690 m ga (Tirichmir cho'qqisi) yetadi. Yer yuzasining

balandligida farqlar katta bo'Hshiga qaramay. butun kichik oika hududida iqlimdagi subtropiklarga xos xususiyatlar saqlanib qoladi.

Iqlim quruq boiganligidan choi va chalacho'l landshaftlari ancha balandlikka (900—1000 m) ko'tariladi, yanada balandga ko'tarilsa, tabiiy landshai'tlar o'zgaradi. Shuning uchun tekisliklar landshaftlari bilan togiar landshaftlari orasidagi chegarani shimolda 600—700 m, janubda 900—1000 m balandliklardan oikazgan ma’qul.

Turon tabiiy geografik kichik o’lkasi hududida ikki guruh tabiiy geografik rayonlar ajratiladi:

1.Togii tabiiy rayonlar guruhi — G'arbiy Tyanshan, Janubiy Tyanshan, Pomir va Badaxshon, janubiy yosh tog'lar.

2.Tekislik tabiiy rayonlar guruhi — Qoraqum cho ‘li, Qizilqum cho ‘li, Kaspiybo'yi rekisligi, Xorazm tekisligi (Qjyi Amudaryo), Badxiz — Qorabel qirlari, tog'oldi va tog’ oralig'i tekislik lari (Mirzachoi, Farg'ona, Zarafshon, Qashqadaryo vodiylari). Yuqori Amudaryo vodiysi (Surxondaryo, Vaxsh vodiylari. Shimoliy Afg'oniston).

Qozog'iston kichik o'lkasiga g'arbda Ustyurt yassi qirlarining Kaspiybo'yi tekisliklaridan sharqda Savir togining Muztog' cho'qqisigacha, shimolda Qozogiston past togiarining shimoliy chekkasidagi Ayirto'vdan janubda Ustyurtning janubiy chinklari va Qizilqumning shimolidagi tekisliklargacha keng yoyilgan hudud kiradi.

Kichik oika hududinmg taxminan to'rtdan bir qismini dengiz sathidan 200 m gacha bo'lgan yerlar — Orolbo'yi qum tekisliklari, To’rg’ay supasimon o'lkasi, Kaspiybo'yi tekisliklari egallagan. Hududning katta qismi past togiar, qirlardan iborat. Janubi-sharqiy va sharqiy qismlarida yoshargan baland togiar (Tyanshan, Jung'oriya Olatovi) joylashgan.

Balandliklar Tyanshan tog'ida 7439 m gacha (G’alaba cho'qqisi) yetadi. Qirlar. past tog'lar va tekisliklarda yogin Turon kichik oikasidagiga nisbatan ko'proq yog'ishiga qaramasdan chalachoi va choi landshaftlari eng ko'p uchraydi. Qumli cho'ilar ham katta maydonlarni egallagan.

1.Tog’Ii tabiiy rayonlar guruhi — Sharaiy Qozog'iston tog'lari, Shimoliy Tyanshan, Markaziy Tyanshan, Qozog’iston past togiari.

2.Tekislik tabiiy rayonlar guruhi — Ustyurt platosi va Mang’ishloq yarim oroli, To’rg’ay supasimon o’lkasi, Orolbo'yi qumli choilari, Janubiy Qozog’iston choilari.

Yangi mavzuni mustahkamlash (7 daqiqa )

1.Turon tabiiy geografik kichik o'lkasi chegaralarini Yevrosiyoning tabiiy xaritasidan ko’rib chiqing.

2.O'rta Osiyoning yozuvsiz xaritasiga tabiiy rayonlar chegaralarini tushirib, bu rayonlar nomlarini yozib qo'ying.

3.Tabiiy rayonlarda tarqalgan tuproqlar, o'simliklar va hayvonlarni atlasning

13, 14, 15- betlaridagi xaritalardan aniqlab, daftaringizga yozib oling.

4.Qozog'iston tabiiy geografik kichik o'lkasi chegaralarini Yevrosiyoning tabiiy

xaritasidan ko'rib chiqing.

5.O'rta Osiyoning yozuvsiz xaritasiga tabiiy rayonlar chegaralarini tushirib, bu rayonlar nomlarini yozib qo’ying.

6.Har bir rayonda tarqalgan tuproqlar, o'simliklar, hayvonlarni atlasning 13,14, 15-betlaridagi xaritalardan aniqlab, nomlarini daftarga yozib oling.

Uyga vazifa: Mavzuni o`qib kelish, savollarga javob yozish. (3 daqiqa )
O’.I.B.D.O’_______________ QO’ZIBOYEVA F.

Sana: _________________. 2019-yil 7-sinf «B», «V»

34-Mavzu: Umumlashtiruvchi takrorlash.

Darsning talimiy maqsadi: O`quvchilar bilan o’tilgan mavzularni takrorlash

Tarbiyaviy – shaxsning qanday sifatlari shakillantirilishi ko’rsatiladi (axloqiy, estetik,ekologik, tarbiya berish, vatanga saodat, mexnatni ulug’lash, do’stona munosabatni tarbiyalash.

Rivojlantiruvchi- o’quvchilar aqliy faoliyatining qanday shakillarini(materiallarga ishlov berish,jixozlardan foydalanish) va qanday mantiqiy jarayonlarni o’zlashtiradilar va bu qanday natija berish ifodalanadi (nutqni, fikrni o’stirish, xarakatlarni rivojlantirish

Shakllantiriladigan kompetensiyalar: Axborotlar to’plash. Manbalardan foydalanish. Vatanga sadoqatli, insonlarga mehr-oqibatli hamda umuminsoniy va milliy qadriyatlarga e’tiqodli bo’lish, ekologik dunyoqarash va tafakkurini mustaqil ravishda o’stirib borish.

Darsning jihozi: Dunyoning tabiiy xaritasi, O`zbekiston tabiiy xaritasi, globus, darslik, 7 - sinf atlasi.

Dars o`tish metodi: Suhbat, og`zaki bayon qilish, taqqoslash, xarita bilan ishlash.

Darsning borishi:

Tashkiliy qism: a) salomlashish; (5 daqiqa)

b) davomatni aniqlash;

v) sinf tozaligini tekshirish.

O’tilgan mavzuni mustahkamlash (10 daqiqa )

Umumiy tarizda savol-javob qilish

Yangi mavzu bayoni (20 daqiqa

1.Turon tabiiy geografik kichik o'lkasi chegaralarini Yevrosiyoning tabiiy xaritasidan ko’rib chiqing.

2.O'rta Osiyoning yozuvsiz xaritasiga tabiiy rayonlar chegaralarini tushirib, bu rayonlar nomlarini yozib qo'ying.

3.Tabiiy rayonlarda tarqalgan tuproqlar, o'simliklar va hayvonlarni atlasning

13, 14, 15- betlaridagi xaritalardan aniqlab, daftaringizga yozib oling.

4.Qozog'iston tabiiy geografik kichik o'lkasi chegaralarini Yevrosiyoning tabiiy

xaritasidan ko'rib chiqing.

5.O'rta Osiyoning yozuvsiz xaritasiga tabiiy rayonlar chegaralarini tushirib, bu rayonlar nomlarini yozib qo‘ying.

6.Har bir rayonda tarqalgan tuproqlar, o'simliklar, hayvonlarni atlasning 13,14, 15-betlaridagi xaritalardan aniqlab, nomlarini daftarga yozib oling.

7. O`rta Osiyoning tabiiy sharoyiti

8. Cho`llarda sudralib yuruvchilar

9. To`qayning asosiy hayvonlari

10.Tog`-dasht o`simliklari,

Yangi mavzuni mustahkamlash (7 daqiqa )

Har bir rayonda tarqalgan tuproqlar, o'simliklar, hayvonlarni atlasning 13,14, 15-betlaridagi xaritalardan aniqlab, nomlarini daftarga yozib kelish.

Uyga vazifa: Mavzuni o`qib kelish, savollarga javob yozish. (3 daqiqa )

O’.I.B.D.O’_______________ QO’ZIBOYEVA F.