Sana: 12,13,14,15 sentyabr 2011yil

III. Yangi mavzuning bayoni Siz inson hayotida boshqa qadriyatlar qatori din va diniy an’analar ham muhim o‘rin tutishini yaxshi bilsangiz kerak. Din qadim-qadimdan insoniyat uchun zarur bo‘lgan halollik, poklik, insof-u diyonat kabi tushunchalarni o‘zida aks ettirib, odamlarni o‘zaro do‘st va inoq, mehr-oqibatli bo‘lib yashashga undab keladi. Ko‘pgina milliy qadriyatlarning zavol topmasdan yashab kelayotgani ham dinning ana shu xususiyatlari bilan bog‘liq. Prezidentimiz dinning ma’no-mazmunini quyidagicha ta’riflab bergan: «Din azaldan inson ma’naviyatining tarkibiy qismi sifatida odamzotning yuksak ideallari, haq va haqiqat, insof va adolat to‘g‘risidagi orzu-armonlarini o‘zida mujassam etgan, ularni barqaror qoidalar shaklida mustahkamlab kelayotgan g‘oya va qarashlarning yaxlit bir tizimidir». Dunyodagi barcha dinlar ezgulik g‘oyalariga asoslanadi. Ular odamlarni to‘g‘rilik, shafqat va bag‘rikenglikka, birovga ozor bermaslik, yomon ishlardan tiyilishga, nafs ko‘yiga tushib, adashmaslikka chaqiradi. Diniy bag‘rikenglik g‘oyasi barcha dinlarga xos ana shu umumiy tamoyillarni anglagan holda, ular o‘rtasida hamkorlik o‘rnatish, barcha din vakillarini, ular bajo keltiradigan diniy rasm-rusum va amallarni hurmat qilishga, shu tariqa ularning kuch va imkoniyatlarini davlat, jamiyat, butun insoniyatning ezgu maqsadlariga xizmat qildirishga da’vat etadi. Buni yodda tuting:Dinlararo bag‘rikenglik deb, xilma-xil din va mazhab egalarining bir-birining e’tiqodini o‘zaro hurmat qilib, tushunib, yagona zamin, yagona vatanda, oliyjanob g‘oya va niyatlar yo‘lida hamkor va hamjihat bo‘lib yashashiga aytiladi. Bugungi kunda dinlararo bag‘rikenglikka erishish uchun ular o‘rtasida madaniy muloqot, amaliy hamkorlik aloqalari yo‘lga qo‘yilmoqda. Ayniqsa, keyingi asrda insoniyat boshiga tushgan xatarlar – yadro urushi xavfi, ekologik halokatlar, terrorchilik va diniy ekstremizm kabi ofat-balolar dinlarni ezgulik, barcha insonlar uchun yagona bo‘lgan sayyoramizni saqlab qolish yo‘lida birlashish va hamkorlik qilishga undamoqda. Barcha dinlarning mohiyatini ezgulik, do‘stlik va birodarlik, mehr-shafqat kabi tushunchalar tashkil qilgani uchun aynan ana shu tushunchalar turli din vakillarini muloqotga, hamkorlikka da’vat etadigan umumiy zamin bo‘lib xizmat qiladi. Bugungi kunda bashariyat bu haqiqatni tobora chuqurroq anglamoqda. Diniy bag‘rikenglik g‘oyasi muayyan jamiyatda, butun dunyoda turli din va mazhabga e’tiqod qiladigan xalqlar, odamlar o‘rtasida do‘stona aloqalarni o‘rnatish, ularning kuchi va iste’dodini yaxshi va savob ishlarga safarbar etishga xizmat qiladi. Tinchlik va barqarorlikning muhim sharti bo‘lgan bu g‘oya bugungi kunda nafaqat dindorlar, balki butun jamiyat a’zolarining hamkorligini ham nazarda tutadi, hamjihatlikka eiishishning muhim omillaridan biri hisoblanadi. Bizning mamlakatimiz hududida qadim-qadimdan islom, nasroniylik (xristianlik), iudaizm, buddizm kabi dinlar o‘zaro hamkorlikda yashab kelgan. Shuning uchun asrlar davomida yirik shaharlarimizda musulmonlar masjidi, nasroniylar cherkovi, iudaizm diniga e’tiqod qiluvchi yahudiylar sinagogi yonma-yon faoliyat yuritgan. Chunki qadimda Buyuk ipak yo‘li aynan bizning yirik shaharlarimiz orqali o‘tgan. Shu bois turli din vakillari yurtimizga kelib, bu yerda muqim yashab qolgan. Ularning o‘z diniy e’tiqodiga erkin amal qilib, rasm-rusumlarini ado etishiga hech kim xalaqit bermagan. Yurtimizda tarixning eng murakkab davrlarida ham diniy asosdagi nizolar bo‘lmagan. Qadimiy shaharlarimizdan topilgan osori atiqalar, ko‘hna yodgorliklar buni yaqqol tasdiqlaydi.
Diniy bag‘rikenglik borasidagi shunday an’analar bugungi kungacha davom etib kelmoqda. Ularning barchasi xalqimiz dinlararo bag‘rikenglik borasida boy tajribaga ega ekanidan dalolat beradi. Xalqimiz o‘zining bag‘rikenglik fazilatlari bilan, qaysi millat yoki dinga mansubligidan qat’i nazar, insonning hurmatini joyiga qo‘ygan, yordamga muhtoj turli xalq va millat vakillaridan mehrini ham, moddiy ne’matlarini ham ayamagan. Bunga tarixdan ko‘plab misollar keltirish mumkin. Ayniqsa, 1939-yildan boshlanib, 1945-yilgacha davom etgan Ikkinchi jahon urushi paytida xalqimizning yuksak insoniylik fazilatlari yana bir bor sinovdan o‘tadi. Sobiq SSSRning g‘arbiy o‘lkalaridagi butun-butun shahar va qishloqlar, mintaqalar urush olovi ichida qolib ketadi. U yerlarda yashayotgan tinch aholi vakillari – bolalar, ayollar, keksalar tezlik bilan urush alangasi yetib bormagan tinch o‘lkalarga ko‘chiriladi. Jumladan, bizning yurtimizga ham millionlab och-nahor, boshpanasiz, qarovsiz kishilar keltiriladi. Xalqimiz o‘sha og‘ir davrda topgan bor-yo‘q boyligini frontga yuborib, qiyin ahvolda yashayotganiga qaramasdan, turli millat va din vakillaridan iborat ana shu odamlarni o‘z bag‘riga oladi. Ularga kiyim-bosh, boshpana beradi, bir tishlam nonini ular bilan baham ko‘radi. Bu haqiqiy insonparvarlik, bag‘rikenglik va mehr-oqibat namunasi edi. Biz xalqimizning bunday fazilatlari bilan har qancha faxrlansak arziydi. Xalqimizning bunday fazilatlari davlatimiz madhiyasida ham alohida ta’kidlangan:

Bag‘rikeng o‘zbekning o‘chmas iymoni –

Erkin, yosh avlodlar senga zo‘r qanot.

Istiqlol mash'ali, tinchlik posboni,

Haqsevar ona yurt, mangu bo‘l obod.

Bugungi kunda mamlakatimizda barcha diniy konfessiyalar faoliyati uchun yetarli shart-sharoitlar yaratilgan. Bu boradagi huquqiy asoslar O‘zbekiston Konstitutsiyasida, «Vijdon erkinligi va diniy tashkilotlar to‘g‘risida»gi qonunda belgilab berilgan. Yurtimizda o‘ndan ziyod konfessiyaga mansub diniy tashkilot mavjud. Amaldagi huquqiy asoslar mamlakatimizdagi barcha din vakillarining hamkor, hamjihat bo‘lib, ezgu g‘oyalar yo‘lida harakat qilishi uchun imkon yaratadi. Shu bilan birga, yurtimizda turli millat va din vakillarining urf-odat hamda an’analari rivoji uchun qulay sharoitlar yaratib berilayotgani, dinning asl mohiyatini tushunishga yordam beradigan bilim, ma’rifat maskanlari, axborot manbalarining ko‘payib borayotgani ham dinlararo bag‘rikenglikning kuchayishiga asos bo‘lmoqda. Xulosa qilib aytganda, dinlararo bag‘rikenglik g‘oyasi insoniyatning ma’rifiy asosda, o‘zaro hamjihat bo‘lib taraqqiy etish zaruratidan kelib chiqqan bo‘lib, u ezgulik yo‘lidagi hamkorlik barcha din vakillarining manfaatlariga mos ekanini anglashga va shu asosda harakat qilishga da’vat etadi. Aziz o‘quvchi, mana, milliy g‘oyamizning uzviy tarkibiy qismlarini tashkil etadigan muhim tushuncha va tamoyillar bilan ham qisqacha tanishib chiqdik. Shuni yodda tutingki, milliy g‘oyamizda mujassam bo‘lgan buyuk maqsadlarni ro‘yobga chiqarish avvalambor jamiyatimiz va shu jamiyat a’zosi bo‘lgan har qaysi insonning ma’naviy olami va dunyoqarashidagi ijobiy o‘zgarishlar bilan bevosita bog‘liq. Ya’ni, biz o‘rgangan tushuncha va tamoyillar yurtdoshlarimiz, ayniqsa, siz kabi yoshlarimizning ona yurtimizga mehr-muhabbatini oshirish, ularni ongli, keng fikrlaydigan, intellektual darajasi yuksak insonlar qilib tarbiyalash yo‘lida qanchalik samarali xizmat qilsa, milliy g‘oyamizda o‘z ifodasini topgan ulug‘ maqsadlarga erishish imkoniyatimiz shuncha ortadi. Shuning uchun milliy g‘oyamizning asosiy tushuncha va tamoyillarini shunchaki bilish bilan kifoyalanib qolmasdan, ularning har birini o‘zingiz uchun amaliy faoliyatga aylantirishga harakat qiling. Shunda siz, albatta, buyuk Vatanimizga munosib farzand bo‘lib voyaga yetasiz, ko‘zlagan ezgu maqsadlaringizga erishasiz.