Sana ” yil Geofrafiya fani Sinf: 9

Mustaqil nutq

So‘zlovchi muayyan mavzu yuzasidan o‘zining shaxsiy fikr-mulohazalarini bayon etishi mustaqil nutq hisoblanadi. Uni ifodalashda quyidagilarni hisobga olish lozim: – fikrlarni rejalashtirib olish; – fikrlarni faktlarga va dalillarga tayanib ifodalash; – aniqligi tasdiqlanmagan ma’lumot haqida gapirmaslik; – hissiyotni boshqara olish; – tinglovchining o‘ziga xos xususiyatlari – yoshi, kasbi, jinsi va boshqalarni hisobga olish; – shaxsiy mulohozlar bayonida menimcha, bizningcha, tushunishimizcha kabi birliklardan foydalanish; – samarali til birliklardan foydalanish; – til me’yorlariga amal qilish. Mustaqil nutq tartiblariga amal qilish taqdimotlar, turli chiqishlar, shaxsiy fikrlarni himoya qilishning samarali bo‘linishi ta’minlaydi

41.2-mashq. Siz boy bo‘lsangiz nimalar qilasiz? Fikringizni mustaqil nutq tuzish tartiblariga amal qilib og‘zaki bayon eting.
O'quvchilaming nutqiy vaziyatlarda suhbat va munozara odobiga rioya qiigan holda muloqotga kirisha olish, har qanday mavzu yuzasidan nutq tayyorlay olish, mavzudan chetlashmagan holda fikr va g'oyalarini taqdimot ko'rinishida ifodalay olish bilan bog'Iiq nutqiy ko'nikmalari ustida ish olib boriladi.
Yuqoridagi suhbat asosida og'zaki nutq so'zlashga tayyorlanish aytiladi. O'quvchilaming bir guruhiga nazoratchi bo'lish tavsiya etiladi. O'quvchilar sinfdoshlarining nutqini kuzatib, yuqoridagi qoida asosida uni tahlil qiladilar. Har bir nutq egasiga kerakli tavsiyalar berib boriladi. Nazoratchilar vaqti-vaqti bilan almashtiribturiladi.


MUTOYIBA VAQTI


41.3-mashq. Quyidagi latifalarni o‘qing hamda yengil mutoyibani keltirib chiqarayotgan
omilni izohlang.
Berilgan latifalar o'qiladi, unda mutoyibani yuzaga keltirgan omillar haqida suhbat olib boriladi. O'quvchilarning o'zlari ham mustaqil shaklda latifa aytib, unda kulgiga sabab bo'layotgan jumlalarni aniqlab, o'zfikrlarini izohlab berishlari mumkin.
Аfandidan o‘qituvchisi so‘rabdi:
— “O‘g‘irladi” so‘zi o‘tgan zamonda qanday bo‘ladi?
— “O‘g‘irlagan edi” bo‘ladi.
— Kelasi zamonda-chi, qanday bo‘ladi?
— “Qamoqda”, – bo‘ladi, ustoz!
O‘qituvchi o‘quvchidan so‘rabdi:
— Shekspir nechanchi yilda tug‘ilgan?
— 1564 yilda.
— 1565 yilda esa nima bo‘lgan?
— Shekspir 1 yoshga to‘lgan.