Sana : Sinf: 7 Fan : Ona tili

SO’ROQ OLMOSHLARI

Shaxs, narsa hodisa,

belgi xususiyat, miqdor,

sabab, maqsad, o’rin-payt

haqidagi so’roqni bildiruvchi

olmoshlar so’roq olmoshlari

sanaladi.

• So’roq olmoshlari ishtirok etgan gaplar so’roq
• gap hisoblanadi. Bunday gaplar so’roq ohangi bilan
• talaffuz qilinadi va yozuvda gap oxiriga
• so’roq (?) belgisi qo’yiladi.
• Masalan: Bugun maktabga borasanmi?
• Aytganlarimni bajardingmi?

№	SO’ROQ TURI	OLMOSHLAR
1	Shaxsga so’roq	Kim?
2	Narsaga so’roq	Nima ?
3	Belgi –xususiyatga so’roq	Qanday ? Qanaqa? Qaysi ?
4	Miqdorga so’roq	Qancha? Necha? Nechta?
5	Tartibga so’roq	Nechanchi ?
6	Sabab – maqsadga so’roq	Nega ? Nimaga ?
7	O’rin –joyga so’roq	Qayerda ? Qayda ? Qayoqqa?
8	Paytga so’roq	Qachon ?
9	Mavjudlikka so’roq	Qani ?

• SO’ROQ OLMOSHLARINING
• MA’NO TURLARI

• Kim olmoshi shaxsga nisbatan,
• nima olmoshi narsaga nisbatan ishlatiladi ,
• hamda birlik va ko’plikda qo’llaniladi,
• egalik va kelishik qo’shimchalarini oladi:
• Kim so’zladi ? Nimalarni ko’rding ? Nimang bor ?
• Nima olmoshi belgisiz kelishik shaklida kelishi mumkin:
• Nima (ni ) olding ?

• SO’ROQ OLMOSHLARINING
• TURLARI HAQIDA

• Qanday , qanaqa , qaysi olmoshlari
• belgini aniqlash uchun ishlatiladi :
• qanaqa odam , qaysi kitob .
• Qayerda , qani , qayoqqa, qachon ,
• nega , olmoshlari o’rin , payt ,
• mavjudlik , sabab , maqsad kabilarni
• aniqlash uchun ishlatiladi :
• Qachon ketdi ? qayerda yuribdi ?
• ukang qani ? qayoqqa ketdi ? nega ketdi ?

• SO’ROQ OLMOSHLARINING
• TURLARI HAQIDA

• 1. Kim shaxmat to’garagiga qatnashadi ?
• O’rtog’im shaxmat to’garagiga qatnashadi.

• 1. O’rtog’im shaxmat to’garagiga qatnashadi.
• Bu gapning maqsadiga ko’ra turi, ohang
• va tinish belgilarning ishlatilishidagi farqi aniqlanadi.
• Gap maqsadiga ko’ra darak gap, darak gap oxiriga
• nuqta qo’yilgan , ohang gap oxirida pasayadi .

• 1 - TOPSHIRIQ

• 2 - TOPSHIRIQ

• 62-mashq .
• Namuna:
• 1. Nega uni otdami , aravadami eltib qo’ymadi ?
• (sabab- maqsad so’rog’i )
• 2.Muharrama , ular kim ekan ( shaxs so’rog’i )

• 63 – MASHQ
• 1. To’g’ri so’zlik, poklik va muloyimlik
• deganda nimani tushunasiz ?
• 2. Qanday fazilatlar insonga ziynat bag’ishlaydi ?
• 3. Yoshlar qanday fazilatlarga ega bo’lmog’i kerak?
• 4. Siz hayotda qanday insonlarga ergashasiz?
• 5. Mehnatsevarlik, rostgo’ylik, samimiylikning
• nima ekanligini bilasizmi ?

• 64-MASHQ

• Qalay, qancha, qachon, qanday
• so’roq olmoshlari ishtirokida
• gaplar tuzing.

• SAYLANMA DIKTANT.
• Bu dunyoda tabiatda ham, jamiyatda ham bo’shliq bo’lmaydi. Qayerdadir bo’shliq paydo bo’ldimi ,
• hech shubhasiz , uni albatta kimdir to’ldirishga harakat qiladi .
• Ayrim siyosiy guruhlar O’zbekiston sharoitida mutlaqo to’g’ri kelmaydigan, bir – biriga zid va qarama – qarshi fikrlarni olg’a surgan, shuning hisobidan o’ziga obro’ topish, odamlarni ortidan ergashtirishga uringan edi. Nega deganda til bilan bo’shliq muammolar orqali milliy tuyg’ularni ro’kach qilib, ulardan g’arazli maqsadlarda foydalanish mumkin
• Islom Karimov
• “Yuksak ma’naviyat – yengilmas kuch” asaridan .

• 65 – MASHQ.
• NAMUNA :
• Birinchi guruh : Bir yilda necha kun bor ?
• Ikkinchi guruh : Bir yilda 365-366 kun bor

• “SO’ROQDAN GULDASTA TUZ”
• O’YINI ASOSIDA

• NECHANCHI

• SINF

• QAVAT

• XONA

• YIL

• MAKTAB

• So’roq olmoshlari deb nimaga aytiladi
• So’roq olmoshlariga qanday qo’shimchalarni qo’shish mumkin ?
• So’roq olmoshlari ishtirokida gaplar tuzing .

• MUSTAHKAMLASH

• 66-mashq
• So’roq olmoshlari ishtirokida
• “Saxovatli kuz” mavzusida matn tuzing.

• UYGA VAZIFA

• Foydalangan adabiyotlar:

• 1.Ona tili (oliy o’quv turlariga kirish uchun.
• Muallifi: N. Jiyanova, X. Muhiddinova, Nasriddinova.
• 2. Ona tili qo’llanma. “Hozirgi o’zbek adabiy tili”
• T.: “Fan” nashriyot 1980 y
• 3. Ona tili o’qituvchilar uchun uslubiy qo’llanma
• Muallifi: N. Mahmudov, Nurmonov, A. Sobirov,
• I.Xojaliyev, O’. Xusan.
• 4. “Yuksak ma’naviyat – yengilmas kuch”
• Islom Karimov .

• E’TIBORINGIZ
• UCHUN TASHAKKUR