Sana “ ” 201 yil

Yangi dars bayoni:

Birinchi jahon urushi xalqaro munosabatlarga va dunyoning siyosiy xaritasiga katta ta’sir ko‘rsatdi. Germaniya, Avstriya-Veng riya va Usmoniylar imperiyalari tarqalib ketdi, Yevropada yangi davlatlar

vujudga keldi, Rossiyada monarxiya ag‘darildi. Urush tugashi bilan g‘olib davlatlar xalqaro munosabatlarda yangi tartib o‘rnatish, urushdan keyingi dunyoning qiyofasini belgilash uchun Parijga yig‘ildilar. Parij tinchlik konferensiyasi. Parij yaqinidagi Versal saroyida 1919-yil 18-yanvardan 1920-yil 21-yanvargacha 27 davlat vakil lari ishtirokida tinchlik konferen siya si bo‘lib o‘tdi. Konferen siyada hal qiluvchi rolni «Katta uchlik» – Buyuk Britaniya va Fran siya bosh vazir lari Devid Lloyd Jorj, Jorj Kleman so va AQSH prezidenti Vudro Vilson o‘ynadi. Konferensiya jarayo nidagi uzoq tor tishuv dan so‘ng Germaniya bilan sulh shartlari kelishildi. 1919-yil 28-iyunda Germa niya Versal tinch lik shartnomasini imzoladi. Shartno maga ko‘ra, Germaniya Bi rinchi jahon urushining bosh lanishi uchun yagona javobgar deb e’lon qilindi. U g‘olib dav latlar foydasiga juda katta – 132 mlrd. marka reparatsiya (tovon) to‘lashi lozim edi. Keyin Germaniya ning itti foq chilari bo‘lgan boshqa mag‘lub davlatlar – Avstriya, Bol gariya, Vengriya va Turkiya bilan ham shunday shartnomalar im zolandi.Millatlar Ligasining tashkil qilinishi. Mandat tizimi. AQSH prezidenti Vudro Vilson tashabbusi bilan Parij tinchlik konferen siyasida xalqaro tashkilot – Millatlar Ligasi tashkil qilindi. Ja hon da tinchlik uchun kurash, xalqlar o‘rtasida hamkorlik va xavfs izlik masa la lari Mil latlar Ligasining asosiy vazifalari qilib belgilandi. Dastlab mag‘lub

dav latlar va Sovet Rossiyasi unga qa bul qilinmadi.


Germaniya mustamlakalarini va Tur ki yaning Yaqin Sharqdagi yerlarini g‘olib davlatlar tomonidan bo‘lib olish uchun Millatlar Ligasi Ni zomiga mandat, ya’ ni ma’lum bir hududni boshqarish uchun vakolat tushunchasi kiritildi. Millatlar Li gasi nomidan 1919-yil may da Buyuk Britaniya va Fran siya Osi yo va Afrikadagi katta hududl arn i boshq arishga mandat oldi. Shu tariq a «abadiy tinchlik» vos itasi deb e’lon qilingan Millatlar Ligasi g‘olib davlatlar ning dunyoni o‘zaro bo‘lib olishig a qonuniy tus

berdi, ittifoqchilarn ing urushdagi g‘alabasini mustah kamladi. Vashington konferensiyasi. Uzoq Sharq va Tinch okeanidagi bahsli muam molarni hal qilish va dengizdagi quroll arni cheklash maqsad ida 1921-yil 12-noya brdan 1922-yil 6-fevralgacha to‘qqiz davlat vakillari ishtirokida Vashington konferen siyasi bo‘lib o‘tdi. Konferens iyada asosiy rolni AQSH, Buyuk Britaniya va Yaponiya o‘ynadi. 1921-yil dekabrda Vashington konferens iyasida to‘rt davlat – A QSH, Buyuk Britaniya, Fransiya va Yaponiya o‘rtasida shartnoma imzolanib, ushbu davlatlarning Tinch okeani havzasida gi o‘z orollariga egalik qilish huquqlari kafolatlandi.1923-yili Lozanna tinchlik shartnomasi imzolanib, unda Turkiyaning urushd an keyingi chegaralari belgilab berildi va mustaq ill igi tan olindi. U Birinchi jahon urushidan keyin yuzaga kelg an hududiy o‘zgarishlarg a qonuniy tus bergan so‘nggi yirik shartnoma bo‘ldi.1919 – 1 923-yillari imzolangan shartnomalar va jahondagi kuchl arning yangi nisbati xalqaro munosabatlarning Versal-Vashington tizi mi nomini oldi. Versal-Vashington tizimi bir guruh davlatlarn ing dunyoga hukmronligini o‘rnatdi, dunyo siyosatida AQSH ta’s irining sezilarli kuchayg anligini aks ettirdi.