Sana “ ” 201 yil. Mavzu: 1-mavzu. Fizikaning tadqiqot metodlari

tushuntirgan.O‘sha davrlarda Yerni Olamning markazi deb qarashganligi tufayli, muhim bir sabab 
bo‘lmasa, jism o‘zining tabiiy tinch holatiga qaytadi deb tushuntirishgan. Haqiqatan ham, tekis asfalt 
yo‘lda ketayotgan avtomobilning benzini tugab qolsa, dvigateli o‘chadi. Avtomobil biroz yurib to‘xtaydi. 
Xuddi shunday xulosani velosipedga, ko‘ldagi qayiqqa ham qo‘llash mumkin.Olib borilgan kuzatishlar 
va xulosalar asosida dinamikaning birinchi qonuni topilgan edi. Uni quyidagicha ifodalanadi: Inersial 
sistema deb ataluvchi shunday sanoq sistemalar mavjudki, undagi jism boshqa jismlardan yetarli 
darajada uzoq joylashgan bo‘lsa, tinch yoki to‘g‘ri chiziqli tekis harakatda bo‘ladi. 

---

17 
Bu qonun bir tomondan, inersial sanoq sistemasiga ta’rif bersa, ikkinchi tomondan, haqiqatan 
ham, shunday sistemalar mavjudligini tekshirish imkoniyatini beradi. Mexanikaning birinchi qonuni, 
inersial sanoq sistemasini alohida maxsus o‘ringa qo‘yadi.Aylanayotgan qattiq jismning har bir nuqtasi 
tezlanish bilan harakatlanadi. Istalgan bo‘lakchaning tezlanishi jismdagi boshqa qismlarning ta’siri 
tufayli bo‘ladi. Boshqacha aytganda, qattiq jismni tashkil etgan bo‘lakchalar “erkin jism” bo‘la olmaydi 
va unga Nyutonning birinchi qonunini tatbiq etib bo‘lmaydi.Shunday qilib, jismlarning tinch yoki to‘g‘ri 
chiziqli tekis harakat holatidan chiqish sababi boshqa jismlarning ta’siri ekanligini bilib oldik. 
Jismlarning bir-biriga bo‘lgan ta’siri kuch bilan xarakterlanadi. 
 
IV. O‘rganilgan mavzuni mustahkamlash: 
1.Savol-javob va mavzuning asosiy mazmunini takrorlash orqali amalga oshiriladi. 
2..Guruhlarda ishlash yakunlarini chiqarish.