Sana “ ” 201 yil. Mavzu: 1-mavzu. Fizikaning tadqiqot metodlari

Yangi dars bayoni
: 
Tabiatda shunday moddalar borki, ularning birlik hajmda elektronlar soni o‘tkazgichlarga nisbatan 
kam, lekin izolyator (dielektrik)larga nisbatan ko‘p. Shu sababli bunday moddalarni yarimo‘tkazgichlar 
deb ataldi. Yarimo‘tkazgich moddalarda temperatura ortishi bilan ularning solishtirma qarshiligi 
kamayadi. Juda past temperaturalarda yarimo‘tkazgich modda dielektrik bo‘lib qoladi.Metallarga 
yorug‘lik ta’sir etganda ularning elektr o‘tkazuvchanligi deyarli o‘zgarmaydi. Yarimo‘tkazgichga 
yorug‘lik tushirilganda ularning elektr o‘tkazuvchanligi ortadi.Shunday qilib, yarimo‘tkazgichlarning 
asosiy farqli tomonlari quyidagilardan iborat: 
Yarimo‘tkazgichlarning tuzilishi. Xususiy o‘tkazuvchanlikYarimo‘tkazgichlarda elektr tokining 
tabiatini tushunish uchun, ularning tuzilishini bilish kerak. Buning uchun tarkibida hech qanday chet 
moddalar bo‘lmagan toza kremniy kristalini qaraylik. Siz 9-sinfda atom tuzilishi bilan tanishgansiz. 

---

72 
Unda atomda elektronlar qobiq-qobiq bo‘lib joylashishini ham bilib olgansiz.Kremniy atomida 
elektronlar qavatlar bo‘yicha joylashganda uning eng tashqi qobig‘ida to‘rtta elektroni joylashadi. 
Qo‘shni atomlar bir-birini shu elektronlar vositasida tutib turadi.Har bir atom qo‘shni atom bilan 
o‘zining bitta elektroni orqali bog‘lanadi. Natijada ikkita atom o‘zaro ikkita elektron orqali bog‘lanadi. 
Bunday bog‘lanishni kovalent bog‘lanish deyiladi.Kovalent bog‘lanishda qatnashayotgan elektronlarni 
valent elektronlar deb ham yuritiladi. Demak, valent elektronlar butun kristall atomlariga tegishli 
bo‘ladi.Elektron o‘tkazuvchanlik. Past temperaturalarda juft elektronlar hosil