Самиси ўқув услубий

Туристик рекламанинг коммуникатив самарадорлиги – ўтказилган 
реклама тадбирлари ёки реклама мурожаатининг мақсадли аудиторияга 
нечоғлик таъсир кўрсатганлиги билан изоҳланади.
Коммуникатив самарадорликни қуйидаги кўрсаткичлар орқали 
аниқлашимиз мумкин: 
1. Реклама тадбирлари ўтказилгандан кейинги туристик 
мурожатлари сонининг ўзгариши: 
Бу ерда: М
с
, - туристик мурожаатлар сони; Н
с
– ўтказилган реклама 
тадбирлари сони. ΔМ– реклама тадбирлари ўтказилиши натижасида туристик 
мурожаатлар сонининг ўзгариши. 
2. Реклама тадбирларидан сўнг ўртача турмаҳсулот ҳарид 
суммасининг ўзгариши
 
 
бу ерда: Ш
0
-Ш
1
– турмаҳсулот сотув хажмининг реклама тадбирларидан 
сўнг ўзгариши; Ҳ
с1
- Ҳ
с0
- реклама тадбирларидан сўнг ҳаридлар сонининг 
ўзгариши. 
3. Реклама тадбирларидан сўнг ҳар бир мижоз ўртача ҳариди 
суммасининг ўзгариши:

---

Бу ерда В
с1
- В
с0
- амалга оширилган ҳаридларнинг ўзгариши; М
с1
- М
с0
–
мижозлар сонининг ўзгариши.
Туристик реклама тадбирларининг молиявий самарадорлиги. 
Молиявий ёки иқтисодий самарадорлик реклама тадбирлари ўтказилиши 
натижасида олинган қўшимча фойдадан келиб чиққан холда ушбу фойданинг 
реклама ҳаражатларига, умумий ҳаражатларга, асосий фондларга нисбати 
орқали аниқланади. 
Туристик реклама тадбирларининг иқтисодий самарадорлиги товар 
айланмаси, реклама ҳаражатлари, реклама тадбирларининг сотишга таъсири, 
реклама ўтказилмаган тақдирда сотиш хажмининг ўзгариши билан 
боғлиқдир. Шу боис ушбу кўрсаткичларни умумий модел орқали ифодалаш 
ва самарадорликни аниқлаш мумкин. Бундай модел М.Видал ва Х.Волф 
томонидан таклиф қилинган бўлиб “Видал-Волф” модели деб ҳам аталади. 
Бунинг учун реклама ҳаражатларининг бошқа рақиб корхоналари реклама 
ҳаражатларига нисбатан самарадорлик кўрсаткичи CЕИ (cост-еффиcиенcй 
индех) ни аниқлаб олиш муҳим ҳисобланади. Бу қуйидаги формула билан 
аниқланади: 
 
Бунда В
и 
ва В
ж
- мос равишда и ва ж турфирмаларнинг муайян даврдаги 
сотиш ҳажми, э
и
ва э
ж
ушбу фирмаларнинг шу давр мобайнидаги реклама 
тадбирларига ажратган ҳаражатлари ҳажми. 
Амалиётда асосан самарадорликнинг базавий усулларидан кенг 
фойдаланилади. Бунда асосий эътибор турфирма томонидан реклама 
тадбирлари ўтказилиши натижасида олинган қўшимча фойдага асосланади. 
Яъни: 
; 
бунда Дқ – реклама тадбирлари ўтказилиши натижасида олинган 
қўшимча даромад; Тўр— реклама тадбирлари ўтказилгунга қадар ўртача 
даромад миқдори; ΔД — реклама тадбирларидан сўнг даромаднинг ўсиш 
суръати, %; К– даромад олинган ёки даромад ҳисобланган кунлар сони. 
Енди реклама самарадорлигини аниқлаймиз: 
Ср қ (Дқ + Ус) ÷ 100- (У
п
+ У
қ
) 
бунда, Ср– рекламанинг иқтисодий самарадорлиги, сўм.; Дқ– реклама 
тадбирлари ўтказилиши натижасида олинган қўшимча даромад, сўм.; Ус – 
товарга қўйилган савдо устамаси, %; У
р
– реклама ҳаражатлари, сўм.; У
қ 
– 
қўшимча даромад билан боғлиқ бевосита ҳаражатлар. 
Олинган самарадорлик кўрсаткичини таҳлил қилиш натижасида 
реклама тадбирларининг самарадорлиги уни ўтказиш билан боғлиқ 
ҳаражатларга тенглаштирилади. Агарда самара ҳаражатларни қопласа 

---

тадбирлар фойдали, аксинча тадбирлар самарасиз ҳисобланади деган 
хулосага келишимиз мумкин. 
Шуни ҳам алоҳида таъкидлаш жоизки, туристик реклама турмаҳсулот 
сотишни жадаллаштириши мумкин бўлган ягона восита эмас, шунингдек 
сотишнинг жадаллашуви ва фойда даражасининг ортишида рекламанинг 
ҳиссасини ҳам алоҳида ҳисоблаб чиқариш мураккаб жараён. Шу сабабли 
реклама самарадорлиги билан боғлиқ кўрсаткичлар нисбий ва мавҳум 
тушунчалар ҳисобланади.